بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
خطای ذهنی ترامپ در تحلیل نفت
٦٥٥
٠
دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
نسیم علایی| دونالدترامپ در آخرین اظهارات خود مدعی شده که اهمیت امنیت تنگه هرمز برای آمریکا کاهش یافته است. او با اشاره به افزایش تولید نفت این کشور و تبدیل شدن آن به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان، اعلام کرده است که از باز بودن تنگه هرمز کشورهایی چون چین، ژاپن و اندونزی منفعت بیشتری کسب می‌کنند.
بررسی‌های‌ آماری بخشی از اظهارات ترامپ را تایید می‌کند. این کشور در سال گذشته میلادی به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان بدل شده است. همچنین در حال حاضر نفتی که از خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس راهی بازارهای آسیایی می‎شود به شکل چشمگیری بیشتر از مقدار نفتی است که آمریکا از این منطقه وارد می‌کند. اما آنچه رئیس‌جمهور آمریکا در اظهارات خود به آن اشاره نمی‌کند، میزان روزانه مصرف این کشور است؛ در واقع «میزان مصرف» پاشنه آشیل تحلیل ترامپ است. آمریکا با وجود اینکه در سال‌های اخیر بخش مهمی از نیاز خود به نفت را از تولید داخلی تامین می‌کند، همچنان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت جهان محسوب می‌شود. بنابراین اقتصاد این کشور همچنان به طلای سیاه وابسته است و در برابر نوسانات قیمت نفت آسیب‎پذیر. علاوه بر این، تهدید خاورمیانه به معنای افزایش هزینه خانوارهای آمریکایی است که در مجموع روزانه بیش از 5/ 1 میلیارد لیتر بنزین مصرف می‌کنند. از این رو آینده سیاسی ترامپ نیز نمی‌تواند مستقل از امنیت تنگه هرمز و خاورمیانه باشد.
کاهش واردات آمریکا از خاورمیانه
آن‌طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام می‌کند، در سال 2018 حجم نفت و فرآورده‌های نفتی که روزانه از تنگه هرمز عبور کرده حدود 21 میلیون بشکه بوده که حدود 21 درصد از حجم کلی مصرف جهانی این کالا محسوب می‌شود. اما آن‌طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا تاکید می‌کند، از این میزان نفت حدود 76 درصد راهی بازارهای آسیایی می‌شود و تنها 24 درصد آن به آمریکا، اروپا و دیگر بازارهای جهان صادر شده است.علاوه بر آن آمار موسسه کلیپر دیتا نشان می‌دهد که حدود 65 درصد یعنی بیش از 5/ 13 میلیون بشکه از نفتی که روزانه از تنگه هرمز عبور می‌کند راهی پنج کشور چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی و سنگاپور می‌شود. در مقابل در سال 2018 به‌طور متوسط روزانه 4/ 1 میلیون بشکه در روز نفت و فرآورده‌های نفتی از طریق تنگه هرمز راهی آمریکا شده که این مقدار تنها حدود 7درصد از کل مصرف روزانه این کشور را شامل می‎شود. آمار این سازمان نشان می‌دهد افت واردات نفت این کشور از منطقه در سال 2019 نیز ادامه یافته است. آخرین آمار منتشر شده در این خصوص به ماه مارس(اسفند-فروردین) اختصاص دارد که از رسیدن میزان خرید نفت و فرآورده‌های نفتی آمریکا از کشورهای حاشیه خلیج فارس به کمتر از 1/ 1 میلیون بشکه در روز حکایت دارد. این مقدار کمترین سطح از زمان ثبت این داده‌ها یعنی ژانویه 1993 است.
چگونگی کاهش واردات
آمریکا کاهش واردات نفت خود را مدیون انقلاب شیل و افزایش تولیدات داخلی این کشور است. تولید نفت این کشور در سال 2008 به حدود 8/ 4 میلیون بشکه در روز رسیده بود، اما آمریکا در هفته‌های اخیر بیش از 3/ 12 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است. این یعنی ظرف حدود 10 سال تولید نفت در این کشور دو و نیم برابر شده است. با این سطح از تولید، آمریکا از کشورهایی چون روسیه و عربستان که سال‌ها عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان را یدک می‌کشیدند، پیشی گرفته است. تولید نفت روسیه کمی بیش از 11 میلیون بشکه در روز است و عربستان نیز در حال حاضر کمتر از 10 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‎‌کند.رشد تولید نفت در آمریکا نه تنها به کاهش واردات منجر شده بلکه این کشور بخشی از نفت خود را در سال‌های اخیر توانسته صادر کند. آن‌طور که آخرین آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد میزان صادرات نفت خام این کشور در هفته‌های اخیر به 5/ 3 میلیون بشکه در روز رسیده است.رشد صادرات در کنار کاهش واردات به رسیدن خالص واردات نفت این کشور در سال 2018 به 34/ 2 میلیون بشکه در روز و رسیدن آن در سه ماه اول سال جاری میلادی به کمتر از 900 هزار بشکه در روز منجر شده است. علاوه بر آن اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی می‎‌کند که تا پایان سال جاری این کشور به صادرکننده خالص نفت بدل شود.
نیازمندی در عین بی‌نیازی
اما آیا خودکفایی در تولید به این معناست که این کشور در برابر آسیب‌های ناشی از ناامنی در خاورمیانه و تنگه هرمز مصون است؟ نگاهی به آمار مصرف نفت در این کشور نشان می‌دهد که این کشور با وجود استقلال انرژی همچنان اقتصادی وابسته به قیمت نفت دارد.این کشور در سال 2018 به‌طور متوسط روزانه بیش از 20 میلیون بشکه نفت مصرف کرده است. این مقدار بیشتر از مقدار نفتی است که هر یک از دیگر کشورهای جهان مصرف می‌کنند. تقاضای نفت در آمریکا حتی با میزان تقاضای نفت چین که بعد از آمریکا در رتبه دوم قرار گرفته، فاصله‌ای نزدیک به 7 میلیون بشکه در روز دارد. این موضوع در کنار در نظر گرفتن این حقیقت که هرگونه کمبود عرضه در هر نقطه‌ای از جهان به افزایش قیمت‌ها در همه بازارها منجر می‌شود، نشان می‌دهد اگر خطری تنگه هرمز را تهدید کند یا منطقه دچار جنگ شود، اقتصاد آمریکا از آن متاثر خواهد شد.
هفته گذشته بعد از سقوط پهپاد آمریکایی در آب‌های ایران، احتمال درگیری در منطقه افزایش یافت، این موضوع در نهایت موجب ثبت رشد 10درصدی بهای هفتگی نفت در بازار آمریکا و رسیدن قیمت‌ها به بیش از 57 دلار بر بشکه شد. نفت برنت نیز در آخرین روز معاملاتی در محدوده 65 دلار بر بشکه قرار گرفت. کارشناسان بر این باورند که در صورت جدی شدن تهدیدها در تنگه هرمز قیمت نفت می‌تواند به راحتی به محدوده 100 دلار بر بشکه برسد. هرچند پیش از سال 2014 نیز برای چندین سال اقتصاد آمریکا و دنیا قیمت‌های بالای 100 دلار را تجربه کرده بود، اما به اعتقاد کارشناسان شرایط در این سال‌ها تغییرات بزرگی کرده است. اول اینکه اقتصاد جهان به نرم جدید بازار نفت یعنی قیمت‌های پایین عادت کرده و از شرایطی که خود را برای کاهش بیشتر مصرف آماده می‌کرد، فاصله گرفته است. به‌طور مثال اکونومیست در گزارشی با بیان اینکه «نرم جدید بازار نفت فرصت نادری در اختیار شهروندان آمریکایی قرار داد که از خودروهای پیریوس(هیبریدی) به خودروهای شاسی‌بلند با مصرف بالای بنزین تغییر سلیقه دهند»، می‌نویسد: «اقتصاد آمریکا و جهان در حال حاضر نه تنها برای نفت 100 دلاری بلکه برای نفت 80 دلاری نیز آماده نیست.» علاوه بر این رشد قیمت‌ها در سال‌های پیش از 2014 تحت تاثیر رشد اقتصادی و رشد تقاضا برای نفت بود که با افزایش قیمت‌ها تحت تاثیر اختلالات عرضه تفاوت اساسی دارد.
اعتیاد بنزینی آمریکا
اما از مصرف روزانه 20 میلیون بشکه نفت در آمریکا، حدود 5/ 9 میلیون بشکه یعنی حدود نیمی به مصرف بنزین اختصاص می‌یابد. این یعنی شهروندان آمریکایی روزانه بیش از 5/ 1 میلیارد لیتر بنزین مصرف می‌کنند. بنابراین شهروندان آمریکایی روزانه بخش مهمی از درآمد خود را به خرید بنزین اختصاص می‌دهند. گفته می‌شود هر یک دلار افزایش قیمت نفت به معنای افزایش 5میلیارد دلاری هزینه سالانه شهروندان آمریکایی برای خرید بنزین است. از این رو همواره حساسیت بالایی در این کشور روی قیمت بنزین وجود داشته و در مقابل سیاستمداران تلاش می‎‌کنند از قیمت بنزین به‌عنوان ابزاری سیاسی و جلب رضایت عمومی استفاده کنند. توییت‌های پیاپی ترامپ ظرف یک سال گذشته و اتحاد او با عربستان در جریان تحریم صادرات نفت ایران که همگی هدف کنترل قیمت‌ها در بازار نفت را دنبال می‌کرد خود گویای اهمیت قیمت نفت و بنزین برای دولت کنونی واشنگتن است. این موضوع در شرایطی که تنها حدود یک سال و اندی به موعد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا زمان باقی است، اهمیت ویژه‌ای برای ترامپ یافته است.بنابراین برخلاف ادعای رئیس‌جمهور آمریکا، اقتصاد این کشور و آینده سیاسی او همچنان به شدت در برابر رشد قیمت نفت و خطراتی که تنگه هرمز را تهدید کند، آسیب‎پذیر است.