بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
آخرین بخت در میانجیگری اروپا
١٠٠
٠
دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
بسیاری از ناظران براین باورند که سفر احتمالی «امانوئل ماکرون» به تهران می‌تواند آخرین بخت میانجیگری طرف‌های اروپایی امضاء کننده برجام برای برون رفت از بن‌بست جاری در بحران روابط ایران و امریکا باشد. به اعتقاد این گروه از ناظران، نه تنها ابتکار‌های ژاپن، بلکه آلمان و بریتانیا نتوانسته است تهران را مجاب به قبول آنچه کند که اروپائیان خواستار آن هستند. اکنون وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا در پی اجلاس مشترک خود در بروکسل، با جمع بندی ایده‌‌هایشان که رئیس جمهوری فرانسه با خود به تهران خواهد آورد، امیدوارند بتوانند روزنه‌ای را در دیوار بی‌اعتمادی جاری ایجاد کرده و به این ترتیب زمینه بازگشت به وضع ثبات گذشته فراهم شود.
بدیهی است کلید گشاینده بن‌بست کنونی، آن‌چه خواهد بود که ماکرون برای فروش به تهران می‌آورد. «حسن روحانی» در اظهارات کم‌سابقه و صریح خود آمادگی مشروط تهران را برای بازگشت به میز مذاکره با امریکا در چارچوب برجام اعلام کرده است. او به سه شرط اصلی تهران اشاره کرده که عبارتند ‌از لغو فوری تحریم‌ها؛ امکان بازگشت بدون مانع به بازار فروش نفت و سرانجام گفت‌وگو براساس مفاد برجام‌. کوتاه زمانی پس از اظهارات رئیس‌جمهوری ایران «مایک پمپئو» هرگونه گفت‌وگو را درچارچوب آنچه «دونالد ترامپ» آن را پیش‌تر مردود دانسته و براین اساس از برجام خارج شده، رد کرد و خواستار گفت‌وگو براساس مدل پیشنهادی دولت متبوع خود شد. در نگاه تهران، مطالبات واشنگتن، تمکین از یک حاصل جمع «صفر و صد» است که تنها یک طرف باید به خواست‌های طرف دیگر تن دهد. در این صورت «برنامه جامع اقدام مشترک» که به برجام شناخته شده و توافق با حاصل جمع متغیر است، دچار تغییر ماهیت خواهد شد.
گام تازه اروپا برای میانجیگری در بحران روابط ایران و امریکا به تفاوت ابتکاری بستگی خواهد داشت که ماکرون از جانب طرف‌های اروپایی امضاء کننده برجام با خود به تهران می‌آورد. گمانه‌ها در این‌باره توأم با خوش‌بینی و بد‌بینی است. خوش‌بینی از این بابت که وزیران امور‌ خارجه سه کشور اروپایی سرانجام به ابتکاری دست یافته‌اند که بتواند تهران و واشنگتن را برای بازگشت به گفت‌وگو مجاب کند. بدبینی از این بابت که ابتکار تازه اروپا همچنان فاقد امتیازهای لازم در ترغیب تهران برای گفت‌وگو با حاصل جمع متغیر باشد. آنچه بدیهی است اینکه اروپا در ابتکار تازه خود امیدوار است در اقدام میانجیگرانه‌اش چاره‌ای بینابین ارائه کند. پیش‌بینی می‌شود اروپائیان در چارچوب جدول زمانی معلوم، توافق امریکا را برای قبول انعطاف و تعدیل در سیاست فشار حداکثری، گشایش‌های تازه اما محدود در فروش نفت ایران از یکسو و ایجاد انعطاف در مواضع هسته‌ای، دفاع موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران از سوی دیگر جلب کنند. تهران تاکنون در برابر خواست همه طرف‌های امضاء کننده برجام، بر موضع بازگشت کامل به این توافق تأکید کرده است. به باور تهران، خواست طرف‌های اروپایی، گفت‌وگو در چارچوب یک برجام شکسته ـ بسته است که نمی‌تواند قابل قبول باشد. براساس این دیدگاه، ایران در قبال امتیازهای داده شده در برجام، حاضر به قبول تعهداتش در این توافق شد. اما اکنون با خروج یکجانبه امریکا از این توافقنامه بین‌المللی و بازگشت تحریم‌ها به نقطه صفر، نمی‌توان انتظار داشت که ایران برای امتیازهای از دست رفته به گام دوم در هرگونه توافق پیشنهادی تن دهد. از این رو در نظر تهران، آنچه اروپا در ابتکارهایش برای میانجیگری در بحران کنونی باید به آن توجه کند، پرهیز از رویکردی است که از آن می‌توان تفسیر خود پسندانه طرف‌های اروپایی از برجام برداشت کرد. به این ترتیب باید منتظر بود که فرانسه ازجانب طرف‌های اروپایی امضاءکننده برجام چه ابتکار قابل فروشی را به تهران عرضه می‌کند. آیا این ابتکار آخرین بخت برون رفت از بن‌بست کنونی در بحران روابط ایران و امریکا و بالتبع آن برجام خواهد بود؟
*جلال خوش چهره