بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
آیا ابوظبی به دنبال راه‌حلی برای آشتی با ایران است؟
٥٠
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
رسانه‌های اماراتی در طول هفته‌های اخیر به گمانه‌زنی در مورد آشتی کشورهای عربی منطقه خلیج فارس با ایران پرداخته‌اند؛ اقدامی که 4 سال بعد از آغاز جنگ یمن با ادعای مبارزه با نفوذ ایران و دو سال بعد از تحریم قطر که یکی از اتهاماتش رابطه با ایران بود، نشانه‌هایی از تغییر استراتژی ابوظبی در برابر ایران دارد. این تغییر استراتژی درست زمانی رخ می‌دهد که امارات متحده عربی از «تغییر آرایش نظامی» در یمن خبر داده است؛تغییری که از سوی رسانه‌های غربی به خروج امارات از ائتلاف تحت رهبری عربستان در جنگ یمن تعبیر شده است. در طول 4 سال گذشته، امارات متحده عربی با وجود پیروی از ریاض در رویارویی با ایران، برخلاف سعودی بخشی از روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با ایران حفظ کرده است، اما در شرایطی که هزینه‌های این کشور در جنگ یمن به ‌شدت در حال افزایش است، حمایت دیپلماتیک بسیاری از کشورهای غربی و افکار عمومی عربی از کشورهایی که در جنگ یمن مشارکت دارند کاهش یافته است. همزمان افزایش تنش‌ها در خلیج فارس میان امریکا و ایران به ‌شدت امارات متحده عربی را نگران عواقب هرگونه رویارویی نظامی در منطقه کرده است. در این شرایط رسانه‌های عربی خبر می‌دهند که امارات متحده عربی خود را برای ورود به گفت‌وگو با ایران آماده می‌کند. از یک سو الاخبار لبنان خبر داده است که هیات‌های اماراتی در طول هفته‌های گذشته به تهران سفر کرده‌اند تا از ایران برای کاهش تنش‌ها در منطقه و پایان جنگ یمن کمک بگیرند و از سوی دیگر، رسانه‌های اماراتی از شروط دولت ابوظبی برای از سرگیری روابط عادی با تهران می‌نویسند.
ندامت امارات؟
همزمان با انتشار خبر تغییر آرایش نظامی امارات در یمن، یک روزنامه لبنانی گزارش داد که هیات‌های اماراتی برای حل و فصل آبرومندانه مساله یمن، دست به دامن ایران شده‌اند. به نوشته روزنامه الاخبار در طول هفته‌های گذشته دست‌کم دو هیات دیپلماتیک از جانب امارات متحده عربی به تهران سفر کرده‌اند تا در مذاکره با مقام‌های ایرانی برای خروج از یمن از آنها کمک بخواهند. یک مقام آگاه ایرانی در گفت‌وگو با «اعتماد» تایید کرد که اخیرا تماس‌هایی از سوی امارات با ایران وجود داشته است، اما حاضر به تایید یا رد جزییات گزارش روزنامه الاخبار در مورد گفت‌وگو هیات‌های اماراتی با ایران نشد. به نوشته الاخبار، مقام‌های ایرانی در پاسخ به مقام‌های اماراتی قاطعانه گفته‌اند «پس از اینکه شما خطوط قرمز را زیر پا گذاشتید، دیگر چیزی نزد ما باقی نمانده که بر سر آن با شما مذاکره کنیم.» اشاره به گذشتن از خطوط قرمز، ممکن است به اقدام اخیر امارات برای تعهد به واشنگتن برای جبران خلأ حاصل از تحریم فروش نفت ایران باشد. اردیبهشت ماه سال جاری، بعد از آنکه ایالات متحده امریکا اعلام کرد که با لغو معافیت تمامی کشورهایی که از ایران نفت می‌خرند از تحریم‌های ضدایرانی، قصد دارد تا فروش نفت ایران را به صفر برساند. رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا و وزیر خارجه این کشور تاکید کردند که کشورهای امارات متحده عربی و عربستان سعودی اعلام آمادگی کرده‌اند تا خلأ صادرات نفت ایران را در بازارهای جهانی با افزایش صادرات جبران کنند. اقدام امارات متحده عربی و عربستان سعودی در همبستگی با واشنگتن برای تحریم فروش نفت خام ایران، با واکنش تند ایران مواجه شد. همزمان رشته‌ای از حوادث مشکوک در خلیج فارس و دریای عمان، تعدادی از نفتکش‌های خارجی را در نزدیکی بندر فجیره امارات و بندر جاسک ایران هدف قرار داد. حوادثی که همزمان با افزایش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن، نگرانی‌های بین‌المللی از دخالت نیروهای ناشناس منطقه‌ای و بین‌المللی برای اختلال در تجارت آبراهه حساس تنگه‌هرمز را افزایش داد. به نظر می‌رسد که افزایش غیرقابل پیش‌بینی تنش‌ها و همچنین هزینه‌های رو به رشد امارات در یمن، باعث شده که رهبران این کشور تصمیم بگیرند از مواضع پیشین خود عقب‌نشینی کنند. رویترز هفته پیش گزارش داده‌ بود که ابوظبی ترجیح می‌دهد در صورت بالا گرفتن تنش‌های جاری در خلیج فارس و افزایش احتمال وقوع درگیری نظامی، سلاح‌هایش را به جای یمن در خانه استفاده کند. این نگرانی‌ها بعد از هدف قرار گرفتن 4 نفتکش خارجی در آب‌های ساحلی بندر فجیره امارات بیش از پیش افزایش یافته است.
آشتی مشروط
الاخبار بر اساس منابع دیپلماتیک مطلع می‌نویسد، هیات عالیرتبه اماراتی در سفر به تهران پیشنهادی با خود داشتند که اماراتی‌ها در آن زمان فکر می‌کردند غیرقابل رد است؛ این پیشنهاد شامل سه بند بود: بازگرداندن روابط میان دو کشور بر اساس روال قبلی، تامین حمایت مشترک دو طرفه از گذرگاه‌های دریایی تا (امنیت) جریان (انتقال) نفت از تمام کشورهای (حاشیه) خلیج (فارس) تامین شود و سوم که مهم‌ترین بند است آمادگی امارات برای ترک یمن بود. برخی از این شروط در مقاله‌ و یادداشت‌های رسانه‌های اماراتی هم در روزهای اخیر بازتاب یافته‌اند. روزنامه اماراتی «الخلیج» (منتشره در امارت شارجه) در سرمقاله شنبه خود بار دیگر خواسته‌های ابوظبی برای حضور در هر توافق احتمالی با ایران را مطرح کرد. این روزنامه اماراتی در این مطلب با تیتر «ارکان حل ‌و فصل [سازش] با ایران»، کشورهای عربی خلیج فارس را «دوستدار صلح»، «خواستار ثبات، امنیت و شکوفایی» که «دشمن کسی
(از جمله ایران) نیستند» و ایران را «مداخله‌ کننده در امور دیگر کشورها»، کشور غیرعادی و نقض‌کننده قوانین بین‌الملل و اصول همجواری معرفی کرد و ادعا کرده «امارات مثل دیگر کشورهای عربی خلیج [فارس] هیچ دشمنی با ایران ندارد و خواستار آزار آن هم نیست». الخلیج در پوشش این لحن دوستانه همه اتهامات همیشگی عربستان سعودی و امارات را تکرار کرد و نوشت: «در پی بحران برنامه هسته‌ای ایران و دخالت ایران از طریق بازوهایش در امور کشورهای همسایه و در سایه تهدیدهای متقابل ایران و امریکا، قطعا کشورهای خلیج [فارس] از جمله امارات، دنبال تشدید وضعیت [با ایران] نیستند. کشورهای خلیج [فارس] هر تلاشی منطقه‌ای یا بین‌المللی برای کاهش شدت تنش طرفین را تا جایی که به نقطه آغازی برای مذاکرات با هدف حل مقبول بحران کنونی برسد، به طوری که از اثر تهدیدهای منطقه و دنیا بکاهد و ایران را کشوری عادی و متعهد به قانون بین‌الملل و قواعد حسن هم‌جواری قرار بدهد، حمایت می‌کنند.» الخلیج افزود:«کشورهای خلیج [فارس] همیشه خواستار صلح بوده‌اند و برای ثبات، امنیت و شکوفایی تلاش کرده‌اند. این کشورها متعهد به قانون بین‌الملل هستند و با کسی دشمنی ندارند و هیچگاه از نقش خود به عنوان بخشی از منظومه بین‌المللی از حضور در محافل و نشست‌های با هدف صیانت از امنیت و صلح به عنوان هدفی که همه امت‌ها برای آن تلاش می‌کنند، شانه خالی نکرده‌اند.» این روزنامه در ادامه تنش اخیر بین امریکا و ایران در پی خروج امریکا از توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌های اقتصادی و مالی علیه ایران را به خصوص بعد از حادثه برای 4 فروند نفتکش‌ در آب‌های امارات و دو نفتکش دیگر در دریای عمان و اقدام ایران به سرنگونی پهپاد امریکایی، نیازمند تحرک بین‌المللی برای جلوگیری از پیامدهای آن دانست و نوشت: «کشور امارات مثل دیگر کشورهای خلیج [فارس] دشمنی‌ای با ایران ندارد و خواستار آزار آن هم نیست. ایران کشوری همسایه و بخشی از منطقه و دارای تاریخ مشترک با آن است. اما ما از آنها می‌خواهیم که مثل یک کشور [عادی] عمل کند نه انقلاب [کشوری انقلابی] و از دخالت در امور دیگران دست بردارد و علیه آنان تهدیدی نباشد. بر همین اساس باید سازشی سیاسی با ایران حاصل شود؛ سازشی روشن، صریح، بدون پیچیدگی و ابهام که بنیانگذار روابطی جدید همراه با احترام متقابل باشد». الخلیج در ادامه با ذکر چهار مورد، چهار خواسته ابوظبی را که پیش‌تر هم بیان شده بود، تکرار کرد و آن را «اصول بدیهی» نامید که طبق ادعایش، هر سازش و توافق احتمالی در آینده باید آن را مدنظر قرار دهد. به ادعای الخلیج این چهار مورد به این قرار است؛ «اول: برنامه هسته‌ای ایران باید مطلقا صلح‌آمیز و در چارچوب توافقی روشن و شفاف بدون هرگونه بند مشکوکی باشد. این برنامه باید تحت بازرسی سازمان بین‌المللی انرژی اتمی باشد. دوم: برنامه موشکی بالستیک ایران، برنامه دیگری است که باید بخشی از مذاکرات باشد، چرا که این موشک‌ها تهدیدی برای امنیت منطقه است. سوم: سلامت تردد و سیاست منطقه‌ای ایران باید بخشی از توافق باشد. چهارم: کشورهای خلیج [فارس] باید در هر توافق جدیدی شریک باشند چرا که اساسا ذی‌ربط هستند و نباید کشور دیگری نماینده آنان باشد یا نقش آنان را بگیرد.» در طول یک هفته گذشته خبری در رسانه‌های غربی دست به دست می‌شود که از قصد امارات برای پایان مشارکتش در جنگ علیه یمن گزارش می‌دهد. هنوز مقام‌های امارات به صورت رسمی این ادعا را تایید نکرده‌اند، اما رسانه‌ها و اندیشکده‌های امریکا با ارایه شواهدی از خروج نیروهای اماراتی «با شتاب زیاد» از یمن خبر می‌دهند. مقام‌های اماراتی در گفت‌وگو با رسانه‌های غربی از این اقدام با عنوان «تغییر آرایش نظامی با توجه به پیشرفت مذاکرات» یاد کرده‌اند و هرگونه اختلاف نظر راهبردی میان ابوظبی و ریاض در مورد آینده جنگ یمن را تکذیب کرده‌اند. اما بر اساس گزارشی که اندیشکده موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک منتشر کرده است، جایگزینی نیروهای عربستان سعودی در مواضعی که پیش از این فرماندهی و کنترل آن در اختیار امارات بود آغاز شده است و بخش عمده‌ای از سلاح‌ها و نیروهای اماراتی از اطراف بندر حدیده، استان مارب و عدن در طول هفته‌های گذشته خارج شده‌اند. همزمان یک رسانه لبنانی از گفت‌وگوهای محرمانه امارات متحده عربی با ایران خبر می‌دهد و می‌نویسد که اماراتی‌ها با اعزام هیات‌هایی به تهران خواهان وساطت ایران برای پایان آبرومندانه جنگ یمن برای ابوظبی شده‌اند. به نوشته این روزنامه وزیر خارجه امارات در سفر به مسکو از مقام‌های روسیه خواسته است تا ایران را راضی کنند که به امارات در این زمینه کمک کند. از 4 سال پیش که ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی جنگ در یمن را آغاز کرد تاکنون ده‌ها هزار شهروند یمنی بر اثر این جنگ جان خود را از دست داده‌اند. سازمان ملل متحد وضعیت این کشور را «بدترین فاجعه بشری در دوران ما» توصیف کرده است، نزدیک به 20 میلیون نفر از از جمعیت 24 میلیونی یمن بر اثر جنگ نیازمند کمک‌های بین‌المللی برای تامین مایحتاج روزمره خود هستند. مقام‌های اماراتی مدعی شده‌اند که تغییر آرایش نظامی این کشور در یمن در راستای اولویت صلح بر راهکار نظامی است.
سکوت ابوظبی
نیویورک‌تایمز می‌نویسد که دلیل سکوت مقام‌های رسمی امارات متحده عربی در مورد حجم عقب‌نشینی از یمن، نگرانی از آسیب به روابط دوجانبه این کشور با عربستان سعودی است. نیویورک تامیز نوشته است: «اماراتی‌ها علنا در مورد عقب‌نشینی صحبت نمی‌کنند، چرا که می‌ترسند اعلام این اقدام باعث ناراحتی متحدان‌شان در ریاض شود. اما دیپلمات‌ها تاکید می‌کنند امارات مدتی است که قصد دارد تا 5000 نیروی خود را که با هدف اعلامی آموزش شبه‌نظامیان و نظامیان هوادار دولت به یمن اعزام کرده است، از این کشور خارج کند. به گفته دیپلمات‌ها امارات اعزام پرسنل نظامی، هلی‌کوپترهای هجومی و سلاح‌های سنگین خود را به بندر حدیده در طول یک سال گذشته به شکل چشمگیری کاهش داده است.» به نوشته نیویورک‌تایمز، چهار منبع آگاه تایید کرده‌اند که تعداد نظامیان اماراتی در نزدیکی بندر حدیده در طول یک‌سال گذشته تقریبا 80 درصد کمتر شده و به نزدیک 150 نیرو رسیده است. به نوشته نیویورک‌تایمز «افزایش مخالفت‌ها میان امریکایی‌ها با جنگ در یمن، امارات را بیش از پیش تشویق می‌کند تا فاصله خود را با ائتلاف تحت رهبری سعودی افزایش دهد.» یک مقام آگاه امریکا به شرط پنهان ماندن هویتش به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «انگیزه اماراتی‌ها ساده است، آنها از بن‌بست جاری و فقدان دورنمایی برای پیروزی در میدان جنگ خسته‌شده‌اند.»
با این حال مقام‌های اماراتی تصمیم خود برای تغییر آرایش نظامی در یمن را بخشی از استراتژی کلی ائتلاف معرفی می‌کنند و هر نوع اختلاف میان اعضای ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی را تکذیب می‌کنند. روزنامه انگلیسی‌زبان نشنال امارات، روز دوشنبه در سرمقاله خود نوشت: «تغییر آرایش نظامی امارات متحده عربی، انحراف از اهداف ائتلاف نیست، بلکه اقدامی است که ائتلاف مدتی بود برای فرا رسیدن لحظه مناسب برای اجرای آن منتظر مانده‌بود. واقعیت این است که تصمیم تغییر آرایش نظامی امارات بعد از یک سال مذاکرات جدی با شرکای ائتلاف اتخاذ شده است.»
انکار سعودی
عربستان سعودی علنا واکنشی به تصمیم امارات برای تغییر در آرایش نیروهایش در یمن نشان نداده است. بسیاری از ناظران معتقدند که اگر قصد امارات برای کاهش نیروهایش در یمن جدی باشد، عربستان سعودی به‌شدت از این موضوع عصبانی می‌شود. گروهی از دیپلمات‌های غربی به نیویورک تایمز گفته‌اند که عربستان سعودی از این اقدام امارات «عمیقا ناامید» شده است. حتی گروهی از مقام‌های عالیرتبه سعودی در گفت‌وگو با رهبران امارات از آنها خواسته‌اند تا در تصمیم خود تجدیدنظر کنند. نیویورک تایمز از سفارت عربستان سعودی در واشنگتن این مساله را جویا شده است، اما یک مقام رسمی در سفارت که به شرط پنهان ماندن هویتش با این روزنامه گفت‌وگو کرده است، ناخشنودی عربستان از این اقدام را تکذیب کرده است. وی با تاکتیکی توصیف کردن اقدامات امارات در یمن گفته است: «رهبران دو کشور در مورد اهداف مشترک در یمن، همچنان متحد هستند. تغییرات تاکتیکی عملیاتی در طول جنگ طبیعی است و با هماهنگی ائتلاف انجام می‌گیرد.»
پیتر سالیسبوری، کارشناس مسائل یمن در اندیشکده گروه بحران به فاکس‌نیوز می‌گوید: «نمی‌توان برآورد کرد که دقیقا امارات در طول 4 سال گذشته چه میزان در جنگ یمن سرمایه‌گذاری کرده است، اما بدون حساب میزان کمکی که ممکن است برای امدادهای بشردوستانه و توسعه‌ای شده‌باشد، به نظر می‌رسد عملیات در یمن برای اماراتی‌ها میلیاردها دلار هزینه به جا گذاشته‌باشد. همزمان با این هزینه مادی، آنها مدت‌هاست که از جانب بسیاری سیاستمداران جهان با انتقاد مستمر در مورد نقش‌شان در جنگ مواجه شده‌اند، انتقادهایی که حالا ابعاد تازه آن در واشنگتن، به عنوان بزرگ‌ترین متحد غربی امارات متحده عربی هم پژواک پیدا کرده است. اماراتی‌ها پیش‌بینی نمی‌کردند که کار به اینجا برسد.»
دو نگاه به یک جنگ
بر اساس گزارش اندیشکده موسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک، عقب‌نشینی نیروهای اماراتی از یمن با این استدلال آغاز شده است که تقریبا تمامی اهداف جنگ در جنوب یمن برای این کشور تامین شده است. بر اساس این گزارش، دیدگاه متفاوتی میان ریاض و ابوظبی در مورد جنگ در یمن وجود دارد، در شرایطی که اماراتی‌ها عمده اهداف خود را حفاظت از آبراه‌های تجاری در جنوب یمن از جمله امنیت باب‌المندب و دریای سرخ در کنار سرکوب گروه‌های وابسته به اخوان‌المسلمین در یمن می‌دانستند، عربستان بیش از هر چیز به کنترل امنیت مرزهای یمن و سرکوب شیعیان این کشور تمرکز دارد. یک سال پیش نیروهای اماراتی در یمن به صورت وسیعی در عملیات کنترل بندر حدیده در جنوب یمن مشارکت داشتند، اما با دخالت سازمان ملل متحد و توافق استکهلم برای عقب‌نشینی نیروهای نظامی انصارالله از حدیده، این عملیات متوقف شد. با اجرای توافق استکهلم، اماراتی‌ها مطمئن شده‌اند که هیچ یک از بنادر یمن در حاشیه دریای سرخ و باب‌المندب در اختیار نیروهای مخالف قرار ندارد. بر اساس گزارش موسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک، مقام‌های اماراتی تاکید کرده‌اند هر چند نیروهای خود را در یمن کاهش می‌دهند، اما عملیات مبارزه با تروریسم در این کشور را ادامه خواهند داد. تمرکز عملیات جدید امارات، نبرد با القاعده در استان مکلای یمن است که با استفاده از نزدیک به 10 هزار نیروی مزدور سودانی که در اریتره مستقر هستند انجام می‌شود.
هرچند ابعاد تغییر آرایش نظامی امارات در یمن هنوز علنی نشده است، اما گزارش‌های خبری نشان می‌دهد که عربستان سعودی اعزام نظامیان خود برای پرکردن جای نیروهای اماراتی را آغاز کرده است. بر اساس گزارش هفته پیش خبرگزاری بریتانیایی رویترز، دو نظامی یمنی از هواداران دولت مستعفی عبدالربه منصور هادی به این خبرگزاری گفته‌اند که فرماندهی پایگاه‌های نظامی در نزدیکی شهرهای الموخا و الخوخه، که پیش از این در اختیار نظامیان اماراتی بود، اکنون در اختیار نظامیان سعودی قرار گرفته است. به نوشته رویترز تعداد نامشخصی نیروی جدید سعودی نیز به تازگی به جنوب یمن در شهر عدن و جزیره پریم (میون) مستقر شده‌اند. اعزام نیروهای جدید سعودی به جنوب یمن، ممکن است برای جبران کاهش نیروهای اماراتی در این مناطق باشد.