بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
امارات چاره‌ای جز تغییر موضع خود ندارد
٢٩٥
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
میثم سلیمانی| شرایط روابط ایران و امارات طی سال‌های اخیر به حدی چالش‌برانگیز بوده که هیچ چشم‌انداز روشنی برای بهبود این فضا وجود نداشت، اما حالا به نظر می‌رسد با تغییر سیاست امارات درخصوص جنگ یمن رفته رفته شاهد تغییر شرایط میان دو کشور هستیم. رضا میرابیان تحلیلگر مسائل کشورهای خلیج‌فارس در گفت‌وگو با «اعتماد» عنوان می‌کند که شیخ‌‌نشین‌های امارات دیگر نمی‌خواهند با سیاست‌های ماجراجویانه محمدبن‌زاید همراهی کنند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
به عنوان اولین سوال، به نظر شما ما شاهد یک‌چرخش جدی سیاسی در امارات هستیم؟
اگر بخواهیم در این خصوص صحبت کنیم ابتدا باید به موضوع یمن اشاره کرد که به‌طور مشخص شاهد یک تغییر عمده رویکرد بودیم، اما در سیاست‌های دیگر شاهد تغییر چندانی نیستیم.
اما موضوعی که مربوط به یمن می‌شود از مدت‌ها قبل و با جدی شدن تهدیدات انصارالله نسبت به عربستان و امارات آغاز شد، چراکه هدف‌گیری نقاط حیاتی این دو کشور برای انصارالله تبدل به امری مشروع و قابل دسترس شد و این حملات نمی‌توانست متوقف شود مگر اینکه عربستان و امارات از بمباران یمن دست بردارند. اما مطلب دیگری که باید به آن اشاره کرد، امیرنشین‌های متحده‌ عربی به شکل یکسان نیستند. درخصوص بحران یمن و مسائلی که در خلیج‌فارس وجود دارد، سیاست‌های بقیه امیرنشین‌ها و به‌طور مشخص امارت دوبی به رهبری شیخ محمد آل مکتوم با سیاست‌های محمد بن زاید کاملا متفاوت است. از طرفی گزارش‌هایی وجود دارد که طی هفته‌های اخیر نشستی بین برادران بن زاید (محمد، طحنون و منصور) با شیخ محمد بن راشد امیر دوبی و نشستی دیگر با امیر فجیره داشتند. آنها صریحا به فرزندان زاید اعلام کردند که ما حاضر نیستیم وارد ماجراجویی‌هایی که اکنون در منطقه شده‌اید، بشویم و هزینه آن را نیز بپردازیم و اگر تجدیدنظر نکنید، ما سیاست‌های جداگانه‌ای را در این خصوص اتخاذ خواهیم کرد. به نظر می‌رسد فشارهای داخلی و همچنین فشارهای خارجی که بر امارات ایجاد شد، باعث شد اماراتی‌ها گردشی را در سیاست‌های خود در قبال یمن ایجاد کنند.
آیا این تغییر سیاست را تنها مربوط به یمن می‌دانید؟
در حال حاضر بله. البته گزارش‌هایی وجود دارد که طی هفته‌های گذشته دو هیات بلندپایه از طرف امارات وارد تهران شده است و با مسوولان ایرانی نیز دیدار داشتند که شامل مباحثی از این دست بوده است که ما خواهان آرامش در منطقه و روابط حسن همجواری هستیم و می‌خواهیم از یمن خارج شویم و اگر چنین سفری صحت داشته باشد نشانه‌ای از عقب‌نشینی و نگرانی اماراتی‌ها از وضع موجود است، زیرا به نظر می‌رسد در ماجراجویی‌های منطقه نوک پیکان به‌طور مشخص عربستان، امارات و بحرین است. به دلیل اینکه قطر، کویت و عمان وارد این ماجراجویی نشدند و بعید است وارد چنین جریانی شوند. بنابراین باتوجه به شرایط شکننده داخل امارات و اینکه سیاست‌های مختلف امارت‌های شش‌گانه یکسان نیست، امارت ابوظبی و خاندان بن‌زاید را مجبور کرده تا در موضوع یمن و احتمالا در سیاست‌های منطقه‌ای یک تجدیدنظر جدی انجام دهد.
آیا ما می‌توانیم بگوییم که امیر دوبی آقای محمد بن راشد در حال یک یارکشی علیه محمدبن زاید در امارات است؟
نه چنین چیزی نیست. اما شیخ محمد بن راشد همواره سیاست‌های متفاوتی نسبت به ابوظبی دنبال کرده است و به نحوی سعی کرده سیاست‌های یکنواخت و یکسانی را در برابر جمهوری اسلامی دنبال کند و تاکنون می‌توان گفت که سیاست‌های قابل‌قبولی بوده است.
یعنی می‌توان دوبی را جدا از سایر شیخ‌نشین‌های امارات به‌خصوص در مورد ایران بدانیم؟
در سیاست‌های کلان نه، نمی‌توان چنین چیزی را بیان کرد، اما در تعامل با جمهوری اسلامی ایران به‌طور کلی سیاست خوبی را دنبال می‌کند و حتی سایر شیخ‌نشین‌های امارت‌های مختلف معمولا با سیاست‌های ابوظبی در این زمینه هیچ‌گاه همسان نبوده است.
آیا درخصوص شخص آقای محمد بن زاید و رویکرد ایشان می‌توانید تغییر عمده‌ای ببینید؟
حداقل در حوزه یمن شاهد این تغییر رویکرد هستیم و ناچار است که این موضوع را پیش ببرد. در حال حاضر اگر بنا باشد حمله‌ای از سمت انصارالله صورت گیرد نوک پیکان این حملات ابوظبی خواهد بود و اگر دقت کرده باشید، به‌گونه‌ای می‌توان گفت که حداقل در طول یک ماه اخیر شاهد هیچ‌گونه موشک‌باران یا درواقع پهپادپراکنی علیه ابوظبی نبودیم که آن را می‌توان یک نوع توافق تلویحی بین انصارالله و ابوظبی دانست تا امارات دست از رفتارهای خصمانه خود در یمن بردارد و به تعهد خود در خروج نیروهای اماراتی از یمن عمل کند.
یعنی می‌توانیم بگوییم که امارات در حال خارج شدن از ائتلاف با عربستان است؟
عملا ما شاهد این مساله هستیم و گزارش‌هایی هم که در این خصوص وجود دارد تایید‌کننده این موضوع است.
به نظر شما به غیر از بحث یمن با قدرت گرفتن محمدبن زاید شاهد تغییر رویه امارات در بحث عربستان و حتی در ارتباط با امریکا نبوده‌ایم؟
شیخ محمدبن زاید با جاه‌طلبی و بلندپروازی‌هایی که داشت با روی کارآمدن دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهور ایالات‌متحده، این تصور را داشت که با سرمایه‌گذاری روی ترامپ و خصمانه رفتار کردن با جمهوری اسلامی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای را در منطقه به دست آورد، اما او غافل از این نکته بود که امارات بسیار آسیب‌پذیرتر از آن چیزی است که تصور می‌کرد. بعد از ماجرای فجیره و سرنگونی پهپاد امریکایی، حداقل کشورهای منطقه و به ویژه امارات احساس کردند که در یک توفان و تنش منطقه‌ای سرشان بی‌کلاه خواهد ماند و امریکایی‌ها حاضر نیستند به صورت جدی از آنها در برابر جمهوری اسلامی حمایت کنند. از همین رو شاهد آن بودیم که حتی در رسانه‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و شخص احمد عبدالرحمان الراشد از روزنامه‌نگاران معروف و سردبیر سابق الشرق الاوسط که مدتی نیز مدیر العربیه بوده در مقاله‌ای نوشت، کشورهای شورای همکاری باید مراقب باشند که سرشان کلاه نرود و امریکایی‌ها آنها را تنها نگذارند و پشت‌شان را خالی نکنند. مخاطب اصلی و مستقیم او کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بود.
به نظر شما اتفاقات اخیر می‌تواند یک شکاف جدی میان عربستان و امارات باشد؟
شکاف آغاز شده است و شاهد این شکاف در بحث یمن هستیم و مشخصا آثار آن را می‌توان در آینده بیشتر مشاهده کرد. حداقل در مورد سیاست‌های منطقه‌ای که علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز شده اماراتی‌ها به حدی شکننده شده‌اند که نمی‌توانند پیرو نعل به نعل با عربستانی‌ها باشند. اگر می‌بینیم که از بحث یمن آرام‌آرام خود را کنار می‌کشند قطعا آنها در روابط خود با جمهوری اسلامی ایران نمی‌توانند با محمدبن سلمان و عربستان همراهی کنند. عربستانی‌ها نیز اکنون در مخمصه قرار گرفته‌اند. گزارش چندی پیش نیویورک‌تایمز صریحا اعلام می‌کند که عربستان به دنبال یک خروج آبرومند در یمن است، بنابراین عربستانی‌ها نیز اکنون شرایط مساعدی ندارند.
در دوره‌ای این بحث مطرح بود که سیاست‌های عربستان متاثر از امارات است، به نظر شما کدام کشور بر دیگری بیشتر اثرگذار بوده است؟
نباید این نکته را فراموش کنیم که سعودی‌ها محور کشورهای منطقه هستند. هر چند محمدبن سلمان دست‌آموز محمد بن زاید بود و تحت‌تاثیر افکار او نیز بوده است اما عربستان به عنوان یک کشور نمی‌تواند تابعی از امارات باشد. به معنایی امارات می‌تواند روی عربستان اثرگذار باشد، اما نمی‌توانیم بگوییم که عربستانی‌ها به‌دنبال سیاست‌های امارات حرکت می‌کنند. اما محمدبن سلمان به دلیل شرایط سنی که حدود 10 سال از محمدبن زاید کوچک‌تر است و همواره در سیاست‌های خود بن زاید را الگوی خود می‌دیده می‌تواند اثرگذار باشد، اما اینکه در سیاست عملی از او تبعیت کند حداقل می‌توان گفت که اکنون شاهد عقبگرد امارات هستیم و در آینده نزدیک هم شاهد عقب‌نشینی از سایر مواضع گذشته‌اش باشیم.
آیا امارات می‌تواند روی عربستان تاثیرگذار باشد که از یمن عقب‌نشینی کند؟
تاثیر آن این است، هنگامی که یک هم‌پیمان خود را در یک جنگ از دست می‌دهید قطعا بر مجموعه شرایط بی‌تاثیر نیست. سعودی‌ها اکنون چه کاری باید در یمن انجام دهند. باید نیروهای اماراتی را با مزدوران خود جایگزین کنند. عربستان نیروهای توانمندی ندارد که بتواند خلأ امارات در یمن را پر کند. ضمن اینکه شرایط برای خود عربستان نیز شکننده است.
یعنی می‌توان انتظار داشت موضوع یمن موجب یک اختلاف جدی بین امارات و عربستان شود؟
اختلاف به وجود آمده است. حتی ما چندی پیش شاهد آن بودیم که اعضای دربار پادشاهی عربستان تلاش بسیار زیادی انجام دادند که امارات را از تصمیم خود برای خروج از یمن منصرف کنند اما امارات شرایط شکننده‌ای دارد و وضعیت داخلی امارات همسان و همسو نیست. هنگامی که از 6 امارت 5 امارت با سیاست‌های فرزندان بن زاید ناسازگاری دارند و آن را بحران‌زا می‌دانند و معتقدند که درگیر شدن در صحنه یمن و همچنین اختلاف با ایران برای امارات خطرناک بوده است، طبیعتا اکنون اوضاع داخلی امارات چندان مناسب نیست.
آقای یوسف العتیبی سفیر امارات در امریکا تا چه حد بر سیاست‌های گذشته امارات اثرگذار بوده است؟
او مشوق اصلی طرح‌های محمدبن زاید بوده و حتی او را تشویق کرد که هر چه بیشتر به اسراییل نزدیک شود. اما سرنوشت ایشان در شرایط جدید بستگی به فعل و انفعالات آینده دارد. اکنون نمی‌توان در این مورد قضاوت کرد.
گزارشی که اماراتی‌ها درخصوص حادثه نفتکش‌های بندر فجیره ارایه دادند و ایران را مستقیما در جریان این اتفاق، برخلاف عربستان مقصر این حادثه اعلام نکردند، می‌توان اقدامی امیدوار‌کننده دانست؟
اماراتی‌ها صریحا اعلام کردند که ایران در جریان این حادثه مقصر نبوده است. عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات صریحا در سفر خود به مسکو رسما اعلام کرد که هیچ مدارک و شواهدی وجود ندارد که ایران درگیر این اتفاق بوده است و آن را می‌توان سیگنال بسیار مهمی از سمت امارات دانست به این معنا که دیگر حاضر به همراهی با سیاست‌های عربستان و امریکا در منطقه نیستند و نمی‌خواهند وارد یک رویارویی جدی با جمهوری اسلامی ایران شوند.
آیا می‌توان گفت در چشم‌انداز کوتاه‌مدت اختلافات میان ایران و امارات تا حدی فروکش کند و ارتباطات به شکل سابق بازگردد؟
من پیش‌تر گفتم ما با امارات مشکل جدی نداشتیم و تنها این اختلافات با ابوظبی بوده است که رویکرد این امارت نیز آرام‌آرام تغییر می‌کند.
آیا می‌توان گفت پیشنهاد آقای ظریف برای امضای پیمان عدم تجاوز به کشورهای منطقه با امارات عملیاتی شود؟
مطرح کردن این موضوعات بسیار زود است و به‌دلیل اینکه روی کاغذ آمد از پیچیدگی بسیار زیادی برخوردار است، اما همین میزان که با زبان و عمل تغییر رویکرد خود را نشان دهند برای ما فعلا کفایت می‌کند.