بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
مشکلات داخلی روسیه و ترکیه در پرتوی معامله موشکی
٥٩٨
٠
تسنیم / متن پیش رو در تسنیم منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
روز جمعه، 12 ژوئیه نخستین محموله از سامانه‌های دفاع ضدموشکی روسی اس-400 در پایگاه هوایی در نزدیکی آنکارا تحویل مقامات ترکیه‌ای شد. طبق اعلام وزارت دفاع ترکیه، تاکنون چهارده محموله از تجهیزات مربوط به سامانه اس-400 در پایگاه هوایی مرتد آنکارا به زمین نشسته است. انتقال تجهیزات اس 400 از طریق هوایی انجام می‌گیرد اما آخرین محموله آن که شامل موشک‌های این سامانه است از طریق کشتی منتقل خواهد شد. اردوغان نیز در این خصوص با اشاره به اینکه روند انتقال طبق برنامه انجام می‌گیرد، یادآور شده بود که سامانه هوایی اس 400 در اوایل سال 2020 عملیاتی خواهد شد.
مقامات واشنگتن طی چند ماه اخیر مکرراً اعلام کردند که تجهیزات نظامی ساخت روسیه با سیستم‌های ناتو هماهنگی نداشته و تحویل موشک‌های اس-400 به ترکیه، به تحریم‌های قابل توجهی علیه آنکارا منجر خواهد شد. مقامات واشنگتن هشدار داده‌اند که در صورت اجرای این قرارداد، آنکارا از فهرست تولیدکنندگان و تحویل گیرندگان جنگنده‌های جدید اف-35 حذف خواهد شد. علاوه بر این، آمریکا تهدید کرده که از تحویل بیش از 100 فروند جنگنده اف-35 به ترکیه که ارزش آن بیش از 10 میلیارد دلار است نیز خوداری خواهد کرد. در ضمن پذیرش خلبانان ترکیه‌ای در برنامه آموزش پرواز با جنگنده‌های اف 35 ازهم اکنون متوقف شده است. برخی رسانه‌های گروهی آمریکایی نیز اعلام کردند که ممکن است قانون مربوط به مقابله با دشمنان آمریکا با استفاده از تحریم‌ها (CAATSA) در اقبال آنکارا نیز اعمال شود..
ترکیه در دسامبر سال 2017 قرادادی به ارزش 2.5 میلیارد دلار برای خرید سامانه‌های پدافند هوایی اس 400 با روسیه منعقد کرد. این معامله بزرگترین قراداد تسلیحاتی بین مسکو و آنکارا از سال 2008 به اینطرف می باشد. این معامله نشان دهنده توسعه همکاری های استراتژیک روسیه و ترکیه پس از تنش های شدید میان دو کشور در اواخر سال 2015 میلادی و پس از اسقاط یک هواپیمای جنگی روسی از سوی ترکیه که در حال ماموریت در سوریه بود می باشد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تلاش های زیادی برای به سرانجام رساندن این معامله کرده و آن را از دستاوردهای بزرگ در تاریخ معاصر کشورش توصیف کرده است. این معامله معمولا با گزاره های مهم ژئواستراتژیک توجیه شده است با این حال می توان گفت که ملاحظات سیاسی داخلی از نظر روسای جمهور دو کشور اهمیت بیشتری داشته است.
اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه نسبت به نقش امریکا و ناتو در کودکای 15 ژوئیه 2016 که از سوی جریان فتح الله گولن در این کشور روی داد همواره سوءظن داشته اند. از این رو وی به دنبال تقویت حاکمیت ترکیه از طریق کاهش وابستگی به این متحدان غیر قابل اعتماد است. اردوغان آگاه است که اکثر سیاستمداران اروپایی از پیروزی نامزد حزب رقیب در انتخابات اخیر شهرداری استانبول که ضربه سنگینی به اقتدار وی محسوب می شود بسیار خوشحال شدند.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه وانمود می کند که با وجود اختلافات شدید در موضوع سوریه، روابط خوبی با اردوغان دارد. در واقع ارزش اصلی معامله سامانه موشکی اس 400 برای پوتین تقویت همکاری میان روسیه و ترکیه نیست بلکه افزایش تنش میان آنکارا و واشنگتن است. بیشتر متخصصین روسی پیش بینی می کنند که ادعاهای امریکا مبنی بر تحریم ترکیه به دلیل خرید سلاح از روسیه به واقعیت نخواهد پیوست و فقط برخی اقدامات نمادین اتفاق خواهد افتاد.
ایالات متحده روز چهارشنبه اعلام کرد که ترکیه را از برنامه جنگنده های اف 35 حذف کرده است. الن لورد معاون وزیر دفاع آمریکا در این باره گفت: "ایالات متحده و سایر شرکای برنامه اف 35 در تصمیم مربوط به تعلیق ترکیه از این برنامه و روند حذف کامل این کشور از برنامه جنگنده های اف 35 اتفاق نظر دارند. ترکیه بیش از 900 قطعه از جنگنده اف 35 را تولید می کند و با حذف ترکیه از این برنامه، چرخه تولید تجهیزات مورد نیاز اف 35 به سایر کارخانه ها که عمدتا در خاک آمریکا است، منتقل خواهد شد. ترکیه قطعا فرصت های شغلی زیادی را از دست خواهد داد و با این تصمیم از فرصت های اقتصادی زیادی در آینده محروم خواهد شد". کاخ سفید نیز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: "اف 35 نمی تواند با یک سامانه جمع آوری اطلاعات روسی همزیستی داشته باشد، آن هم سامانه‌ای که برای جاسوسی از قابلیت ها و فناوری های پیشرفته اف 35 مورد استفاده قرار می گیرد". پس از اعلام تصمیم وزارت دفاع آمریکا، وزارت خارجه ترکیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: "از آمریکا می خواهیم تا در این اشتباه تجدیدنظر کند چرا که این تصمیم می تواند به ضرر روابط راهبردی دو کشور باشد". ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو نیز در واکنش به تصمیم آمریکا برای حذف ترکیه از برنامه اف 35 گفت: "من نگران حذف ترکیه از این برنامه هستم. در حالی که اس 400 روسی نمی تواند بخشی از سامانه دفاعی مشترک ناتو به شمار رود، ولی ترکیه هواپیماها و رادارهایی دارد که می تواند همچنان بخشی از این سامانه دفاعی مشترک باشد". در حالی که ترکیه پیش از این تعدادی از خلبان ها و پرسنل فنی اف 35 خود را برای آموزش به آمریکا فرستاده بود ولی معاون وزیر دفاع آمریکا در این باره تاکید کرده است که همه خلبان ها و پرسنل فنی ترکیه باید تا پایان ژوئیه خاک ایالات متحده را ترک کنند. ترکیه نیز قادر نخواهد بود تا 100 فروند جنگنده اف 35 را از آمریکا خریداری کند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پیش از این اقدام آمریکا، عدم تحویل جنگنده های اف 35 را دزدی آشکار ارزیابی کرده بود. یک روز پس از حذف شدن ترکیه از برنامه تولید اف-35، روسیه اعلام کرد برای مذاکره درباره فروش جنگنده‌های پیشرفته سوخو-35 به ترکیه آمادگی دارد. سخنگوی شرکت کمک به توسعه، تولید و صادرات محصولات صنعتی با فناوری پیشرفته (روستخ) که از بزرگترین شرکت‌های نظامی وابسته به دولت روسیه است روز پنج‌شنبه اعلام کرد "اگر همکاران ترکیه‌ای ما تمایل داشته باشند،‌ آماده‌ایم تا در مورد فروش جنگنده‌های سوخو-35 با آنها مذاکره کنیم"؛ اقدامی که می تواند به فاصله بیشتر آنکارا از واشنگتن منجر شود.
پیروزی روسیه در زمینه فروش اسلحه به ترکیه به دلایل سیاسی داخلی امری مهم برای پوتین است، خصوصا از آن جایی که نگرش شدید منفی مردم روسیه نسبت به ترکیه پس از تنش های اوایل سال 2016، مثبت شده است. اکنون پوتین به جای توضیح درباره مشکلات داخلی از جمله مسائلی مانند سیل و آتش سوزی های منطقه ایرکوتسک، می تواند بر مسائل امنیتی در سطوح بالای ژئوپولیتیک تمرکز کند.
هم روسیه و هم ترکیه با دشواری های اقتصادی متععدی روبرو هستند و بخشی از این وضعیت به نظر می رسد که ناشی از تحریم های غربی علیه این دو کشور باشد. تهدید اصلی برای آنکارا، مجازات های ایالات متحده به دلیل خرید سامانه اس 400 از روسیه و نیز اقدامات تنبیهی اتحادیه اروپا به دلیل اکتشافات زمین شناسی در شرق مدیترانه و در نزدیکی سواحل قبرس شمالی است. برای مسکو نیز، تحریم های مالی امریکا که تراکنش های مالی با اوراق قرضه دولتی روسیه را هدف قرار خواهند داد می تواند مشکل ساز باشد. هر چند پیش بینی می شود که دونالد ترامپ این تصمیم سنای امریکا را وتو کند، اما در هر حال این مساله می تواند باعث کاهش سرمایه گذاری خارجی و خروج بیشتر سرمایه از روسیه شود.
اقتصاد روسیه پس از بحران اقتصادی سال 2015 و 2016 به وضعیت رکود ضعیف پیشرفت کرده است اما پیش بینی می شود که این کشور با یک بحران اقتصادی جدید روبرو خواهد شد؛ امری که جامعه روسی مهیای آن نیست. اردوغان ممکن است اجرای معامله اس 400 را به عنوان نمادی از مبارزه اش با فشار امریکا نمایش دهد؛ در مقابل پوتین نیز با توجه به پیروزی اش در این معامله می تواند ادعا کند که این موفقیت راه را برای معامله های دیگر خصوصا با هند که آن هم مورد اعتراض امریکا است فراهم کرده است،
طبقه متوسط شهری در هر دو کشور از مقامات فعلی کشورشان سر خورده شده اند. نمود آشکار این اتفاق را در انتخابات اخیر شهرداری های ترکیه و شکست حزب اردوغان در شهرهای بزرگی از جمله استانبول، آنکارا و ازمیر می توان دید. اعتراضات خیابانی و انتقادات فضای مجازی ممکن است از سوی حاکمان نادیده گرفته شود اما برای بسیاری از نخبگان سیاسی در هر دو کشور، امری نگران کننده خواهد بود.