بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
افت و خیز‌های تند بازار نفت
١٥٥
٠
دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
قیمت نفت هرچند روز جمعه به‌عنوان آخرین روز معاملاتی هفته تحت تاثیر افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک با رشد همراه شد، اما افت قیمت‎ها در دیگر روزهای هفته گذشته موجب شد در نهایت منفی‌ترین هفته از دسامبر 2018 برای این کالا رقم بخورد. برنت، نفت شاخص بازار اروپا هفته گذشته بیش از 4 دلار معادل 4/ 6 درصد افت قیمت را تجربه کرد و به 47/ 62 دلار بر بشکه رسید. وست تگزاس اینترمدیت، نفت شاخص بازار نیویورک نیز حدود 5/ 4 دلار معادل 6/ 7 درصد کاهش یافت و در نهایت 63/ 55 دلار بر بشکه به فروش رسید. این بیشترین افت هفتگی برای نفت‌خام آمریکا طی دو ماه گذشته است. قیمت پایانی نفت در تمام روزها به غیر از جمعه کاهشی بوده است. با این حال نگاهی به روند قیمت‌ها در روزهای هفته گذشته نشان می‌دهد که تغییرات روزانه قیمت نفت بسیار شدید و در برخی روزها فاصله بیشترین و کمترین سطح قیمت بیش از 3 دلار در بشکه بوده است. افت و خیزهای تند روزانه قیمت نفت غالبا تحت تاثیر اخبار ضد و نقیضی بوده که از سوی دولت آمریکا منتشر می‌شدند. با این حال در نهایت نگرانی از کند شدن رشد تقاضا و چشم‌انداز بازگشت مازاد عرضه عاملی بود که بر بازار اثرگذار شد و جهت معاملات را تعیین کرد.
افت و خیز‌های تند بازار نفت
همه چیز با ترامپ شروع شد
جمعه تنها روزی بود که در هفته گذشته قیمت‌ نفت اندکی رشد کرد. در این روز خبر توقیف دو فروند نفتکش بریتانیایی در تنگه هرمز توسط ایران و به دستور سازمان بنادر و دریانوردی موجب تغییر مسیر روند معاملات در بازار جهانی نفت شد. بعد از اعلام این خبر قیمت نفت 1/ 2 درصد افزایش یافت و به 23/ 63 دلار بر بشکه رسید. با این حال تا پایان معاملات این روز به خصوص بعد از اعلام خبر آزادسازی یکی از نفتکش‌های بریتانیایی با نام «مصدر» بعد از دادن تذکرات، قیمت‌ها قدری تعدیل شد. در نهایت روز جمعه قیمت نفت برنت 54 سنت معادل 87/ 0 درصد افزایش یافت و به 47/ 62 دلار بر بشکه رسید. نفت‌خام آمریکا نیز با 33 سنت رشد 63/ 55 دلار بر بشکه معامله شد. آن‌طور که روابط عمومی سپاه پاسداران اعلام کرد، نفتکش بریتانیایی «استنا ایمپرو» که همچنان در آب‌های ایران قرار دارد، عصر روز جمعه برخی قوانین دریانوردی را زیر پاگذاشته و مخاطراتی در تنگه هرمز ایجاد کرده بود. بعد از اینکه این نفتکش به هشدارها هیچ واکنشی نشان نداده توسط نیروهای سپاه به بندر عباس هدایت شده است. این نفتکش با 23 خدمه روس، هندی، لیتوانیایی و فیلیپینی از فجیره، بندری در امارات به راه افتاده و راهی عربستان سعودی در خلیج فارس بوده تا محصولات و فرآورده‌های نفتی از این کشور بارگیری کند. آن‌طور که خبرها نشان می‌دهد خدمه در سلامت کامل به سر می‌برند و به منظور رعایت قوانین دریایی عرشه نفتکش را ترک نکرده‌اند. این دومین توقیف نفتکش‌ها در بیش از دو هفته اخیر است. 13 تیرماه بریتانیا در تنگه جبل‌الطارق به‌طور غیرقانونی یک نفتکش متعلق به ایران را توقیف کرد. این نفتکش که «گریس وان» نامیده می‌شود و حامل حدود 2 میلیون بشکه نفت‌خام ایران بوده، همچنان در توقیف دولت بریتانیا است و دادگاه دولت‌محلی جبل‌الطارق روز جمعه مدت توقیف این نفتکش را برای یک ماه دیگر تمدید کرد. بریتانیا مدعی است، این نفتکش راهی آب‌های سوریه بوده و از آنجا که این کشور تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار دارد، رساندن نفت به آن غیرقانونی و دولت بریتانیا ناگزیر از توقیف نفتکش ایرانی بوده است. از سوی دیگر ایران تمام این ادعاها را رد کرده و اقدام دولت بریتانیا را دزدی دریایی نامیده است. دولت اسپانیا دیگر مالک تنگه جبل‌الطارق اعلام کرده این اقدام دولت بریتانیا بعد از سرنگونی یک پهپاد آمریکایی در آب‌های ایران و به دستور کاخ سفید بوده است.
اما اینها تنها دو نمونه از چندین اتفاقی است که در ماه‌های اخیر برای نفتکش‌ها رخ داده است. آن‌طور که روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز می‎‌نویسد، افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه بعد از خروج ترامپ از برجام و بازگشتن تحریم‌ها علیه ایران رخ داده است. در واقع در شرایطی که ترامپ اعلام کرده که هیچ کشوری اجازه خرید نفت از ایران را ندارد و نیروهای نظامی خود را به منطقه گسیل کرده، افزایش تنش‌ها و ریسک‌های ژئوپلیتیک ناگزیر است.
علاوه بر توقیف نفتکش‌ بریتانیایی، انتشار خبرها و اظهارات ضد و نقیض درخصوص روابط ایران و آمریکا از دیگر عوامل ژئوپلیتیک اثرگذار در بازار نفت بود. ترامپ در حالی احتمال مذاکره با ایران را مطرح و سیگنال کاهش تنش‌های منطقه‌ای را صادر کرد که با فاصله چند ساعت بعد توسط او ادعای سرنگونی یک پهپاد ایرانی به دست نیروی نظامی این کشور در آب‌های خلیج فارس اعلام شد. سیگنال مذاکره و احتمال رفع تحریم‌ها از عوامل کاهش قیمت نفت بود، در حالی که سقوط پهپاد ایرانی سیگنال افزایش تنش و تصحیح قیمت‌ها را به دنبال داشت، از این رو روز پنج‌شنبه تغییرات روزانه قیمت به بیش از 3 دلار بر بشکه رسید. در نهایت هر دو ادعای ترامپ از سوی ایران تکذیب شد.
تقاضا زیر ذره‌بین
اما با وجود افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک، قیمت‌ها هفته گذشته افت شدیدی را تجربه کردند. آن‌طور که کارشناسان اعلام می‌کنند، یکی از دلایل کم‌واکنشی بازار به وقایع ژئوپلیتیک تکرار این وقایع بدون اختلال جدی در عرضه نفت است. عامل دیگر نیز حاکم شدن این باور بین معامله‎گران است که با وجود افزایش تنش‌ها جنگی در خلیج‌فارس رخ نخواهد داد؛ زیرا طرفین خواهان جنگ نیستند.
از سوی دیگر اهرم‌های فشاری در بازار نفت در کار هستند که اثر ریسک‌های ژئوپلیتیک را خنثی می‌کنند؛ مهم‌ترین اهرم نیز «ضعف در سمت تقاضای بازار» است. به دنبال جنگ تجاری بین آمریکا و چین، اقتصاد جهانی در حال فرو رفتن در فاز رکود است. ضعف اقتصادی به کاهش رشد تقاضا برای نفت منجر شده، به‌طوری که به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در نیمه اول سال میلادی جاری رشد تقاضا برای نفت حدود 500 هزار بشکه در روز بوده است. انتظار می‌رود که رشد تقاضا در نیمه دوم سال افزایش یابد و متوسط روزانه آن در سال 2019 به کمتر از 2/ 1 میلیون بشکه در روز برسد؛ با این حال این رقم همچنان کمتر از برآوردهای قبلی است. علاوه بر این برآوردها، انتشار برخی آمارها در هفته گذشته نگرانی‌ها از سمت تقاضا را افزایش داد و به سقوط قیمت نفت کمک کرد. آن‌طور که آمار منتشرشده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا در چهارشنبه گذشته نشان می‌دهد، میزان موجودی ذخایر تجاری نفت‌خام در این کشور 1/ 3 میلیون بشکه در هفته پیش از آن کاهش یافته است. اما موضوعی که نگرانی از سمت تقاضا را به همراه داشت، افزایش موجودی بنزین و دیگر فرآورده‌های میان تقطیر در این کشور بود. موجودی ذخایر تجاری بنزین اخیرا به 6/ 3 میلیون بشکه افزایش یافته است. این افزایش در حالی رخ می‌دهد که در فصل اوج‌گیری رانندگی در آمریکا قرار داریم و این افزایش غیرمنتظره نشان‌دهنده ضعف در سمت تقاضای بازار است.
علاوه بر این عبور توفان فصلی «بری» از خلیج مکزیک بدون به جا گذاشتن تخریبی جدی و قرار گرفتن تولید نفت این منطقه در روند افزایشی از دیگر عوامل فشار بر قیمت‌ها در هفته گذشته بود. پیش از ورود توفان، حدود 75 درصد از تولید نفت این منطقه از مدار خارج شده بود. اما از روز دوشنبه برخی شرکت‌ها از قرار گرفتن تولید نفتشان در مسیر افزایشی خبر دادند.در مجموع باید گفت، مهم‌ترین عامل بنیادی اثرگذار بر بازار نفت، چشم‌انداز بازگشت مازاد عرضه است که به گزارش آژانس می‌تواند به اضافه شدن روزانه 2 میلیون بشکه به موجودی ذخایر تجاری نفت جهان درسال 2020 منجر شود. بنابراین آنچه تاکنون مانع از دست رفتن کانال 60 دلاری برای نفت برنت شده، ریسک‌های ژئوپلیتیک است. در صورتی که ریسک‌های ژئوپلیتیک فروکش کند، احتمالا شاهد افت شدیدتری در قیمت نفت خواهیم بود. اما در نمای دیگر اگر ریسک‌های کنونی به جنگ و کاهش واقعی عرضه نفت خاورمیانه منجر شود، ممکن است حتی جهشی در قیمت نفت رخ دهد و طلای سیاه بار دیگر به بازه 100 دلار نزدیک شود.