بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
«افق» رو در روی «دولت»
٠
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مرجان زهرانی| یک قاب تصویر 1080، یک مجری کارشناس و یک میز دایره‌ای شکل با یک یا دو مهمان، تمام لوازمی است که برای جبهه مخالفان دولت لازم است. فرقی نمی‌کند کدام شبکه تلویزیونی و موج رادیویی باشد؛ این جبهه همیشه برای تخریب آماده‌باش است؛ حتی گاهی مخاطب را به اشتباه می‌اندازد که آیا تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان با چارچوب‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در جمهوری اسلامی آشنا نیستند یا ترجیح می‌دهند همه ‌چیز را جور دیگری «القا» کنند. این روزها البته حوزه مورد علاقه جریانی در «رسانه ملی» که پشتیبانانی در فضای مجازی دارند؛ وزارت خارجه و اقدامات دیپلماتیک کشور است که ارکستر انتقاد از مسوول وزارت خارجه دو دولت حسن روحانی را در داخل کشور راهبری می‌کند. شاید باور اینکه «جهان‌آرا» رودرروی «دولت» ایستاده، سخت باشد اما آنها که این برنامه را دنبال می‌کنند نمی‌توانند تلقی دیگری از گفته‌های مجری و بعضی مهمانان برنامه داشته باشند.
20 مرداد امسال «فاجعه منا» 4 ساله شد؛ فاجعه‌ای که تنها 464 نفر از حجاج ایرانی در اثر آن جان باختند. به همین مناسبت صداوسیما به وقت ساعت 22 روز یکشنبه در برنامه «جهان‌آرا» گفت‌وگویی با موضوع «بازخوانی فاجعه منا و بررسی ظرفیت‌های سیاسی حج برای جهان اسلام» و با حضور مرتضی رکن‌آبادی(برادر غضنفر رکن‌آبادی، دیپلمات شهید در فاجعه منا) و حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه، پژوهشگر انقلاب اسلامی روی آنتن زنده شبکه افق رفت اما بخشی از این برنامه حاشیه‌ساز شد. مرتضی رکن‌آبادی برادر غضنفر رکن‌آبادی، شهیدی که در فاجعه منا به شهادت رسید در خلال صحبت‌های خود در این برنامه زنده ادعای عجیبی را مطرح کرد و گفت «مسوولان جمهوری اسلامی که سال گذشته برای انعقاد قرارداد حج رفته بودند، توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که براساس آن پذیرفته‌اند آنچه در منا رخ داد، مقصرش ایرانی‌ها بودند تا بتوانند راه حج را باز کنند. به این وسیله راه باز شد و روی خون شهدای ما پا گذاشته ‌شد تا اینکه به کجا برسیم».مجری برنامه نیز در مواجهه با طرح این ادعای عجیب پرسید که آیا اطلاع قطعی در این مورد دارد که برادر شهید رکن‌‌آبادی تاکید کرد:«اطلاع قطعی دارم و به موقع اگر نیاز بود، منبع خود را هم حتما معرفی می‌کنم». گرچه مرتضی رکن‌آبادی در گفته‌های خود از لفظ «مسوولان جمهوری اسلامی» نام برد اما جریان مخالف دولت در فضای مجازی که همراهی ویژه‌ای نیز با صداوسیما دارند بار دیگر بدون راستی‌آزمایی سخنان مهمان برنامه با هشتگ «فاجعه_منا» مسوولیت را بر دوش دولت و وزیر خارجه انداختند؛ گویی هر کجا هر مذاکره‌ای رخ دهد، مسوول مستقیم آن محمدجواد ظریف است. برای نمونه چهره‌هایی چون علی قلهکی از فعالان رسانه‌ای و مجازی منتقد دولت این روایت را در توییتر خود نقل کرد، مستقیم ظریف را نشانه گرفت و نوشت «خداقوت آقای ظریف؛ حقشه تندیس شما در تمامی میادین اصلی استان‌های کشور نصب شود.» با این حال برخی از چهره‌های نزدیک به دولت در همین شبکه اجتماعی توضیح دادند که مسوولیت مذاکره در مورد حج با وزارت خارجه نیست. مثلا علیرضا رحیمی، عضو اصلاح‌طلب هیات رییسه و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در توییتر نوشت که پس از حادثه و در سال 95 ظریف گزارش کاملی در این زمینه به کمیسیون امنیت ملی ارایه و این وزارتخانه برای احقاق حقوق شهدای منا، همه اقدامات ممکن حقوقی و سیاسی را انجام داده است. رحیمی همچنین تاکید کرد که سازمان حج و بعثه مسوول مستقیم مذاکرات و توافقات حج در هر سال هستند. همان‌ طور که حسام‌الدین آشنا پای ثابت دولتی‌ها در توییتر و البته ازجمله منتقدان همیشگی صداوسیما وارد بحث شد و با طرح پرسش از مستندات مدعیات نوشت:«برادر عزیز جناب آقای رکن‌آبادی سلام‌علیکم. آیا برای ادعای خود دلایل، شواهد یا مستنداتی دارید. مدیر محترم شبکه محترم افق آیا در این شبکه راهنمای عملی برای میزبانان برنامه‌های زنده در مواجهه با ادعاهای قابل مناقشه وجود دارد».
بایدها و نبایدهای صدا و سیما
همه این مناقشه در حالی است که گرچه مسوولیت امور مربوط به حج بر عهده سازمان امور حج و زیارت به عنوان نهادی دولتی و زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد است اما مذاکرات مربوط به مناسک حج را بعثه مقام معظم رهبری یعنی نماینده ولی‌فقیه در امر حج و زیارت و سرپرست حجاج ایرانی برعهده داشته و در مذاکراتی که برادر شهید رکن‌آبادی از آن صحبت کرده، نماینده‌ای از وزارت خارجه حضور نداشته است. با وجود اینکه مساله و مسوولیت در این زمینه کاملا محرز و مشخص است اما صداوسیما در آنتن زنده ترجیح داد، سکوت کرده و تنها آغازگر موج حمله به دولت در فضای مجازی باشد. این در حالی است که اغلب رسانه‌های مهم در دنیا برای چنین شرایطی، پروتکل‌های مشخصی دارند که ادعای مطرح شده در برنامه‌ای زنده به سرعت پاسخ داده‌ شده و ابعاد دقیق آن مشخص شود. فارغ از این مجری برنامه گفت‌وگومحوری چون جهان‌آرا نیز می‌توانست برای جلوگیری از ایجاد سوءتفاهم ذیل اظهارات برادر رکن‌آبادی تاکید کند که مسوولیت اینگونه مذاکرات با چه نهاد و اشخاصی است که البته با طرح این سوال که «آیا مستنداتی دارید؟» به این بخش از صحبت خاتمه داد.
البته روز گذشته حجت‌الاسلام سیدعلی قاضی‌عسکر، رییس وقت بعثه در دوره مذاکرات صورت گرفته نیز در این رابطه با ایسنا گفت‌وگو کرد و جالب آنکه همه ادعاهای مطرح شده از سوی برادر شهید رکن‌آبادی روی آنتن زنده شبکه افق را تکذیب کرد. قاضی‌عسکر مطرح کرد که «در تفاهم‌نامه‌ حج ایران و عربستان دقیقا ذکر شده است که مساله منا باید روشن شود و حقوق شهدا باید داده شود، آنها (عربستان) هم آن را امضا کرده‌اند» ضمن اینکه به ‌گفته نماینده وقت ولی‌فقیه در سازمان حج و زیارت، مرتضی رکن‌آبادی در این باره فقط ادعا کرده و هیچ‌گونه مدرک معتبری در اختیار ندارد. سپس او از شبکه افق خواست که پاسخگو باشد که چطور چنین اتهامی منتشر می‌شود اما نظر مسوولان نظام پرسیده نمی‌شود و تاکید کرد که عربستان هیچ پیش‌شرطی در مذاکرات نگذاشته‌ بود و در آن تفاهم‌نامه هر چه نظر جمهوری اسلامی بوده، قید شده است. قاضی‌عسکر به تعویق افتادن حج در سال بعد از فاجعه منا را هم به دلیل تامین نشدن خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که برخی مخالف و برخی موافق آن بودند؛ گرچه به‌ گفته او، آن سال هم منعی برای اعزام زائران ایرانی وجود نداشت.
همزمان حمید محمدی، رییس پیشین سازمان حج و زیارت نیز همچون قاضی‌عسگر، مدعیات مرتضی رکن‌آبادی مبنی بر «پذیرفتن مسئولیت فاجعه منا برای باز شدن راه حج» که در برنامه «جهان‌آرا» مطرح شد را از اساس تکذیب کرد و گفت: این اظهارات خلاف واقع است.
تکرار هنرمندانه ماجرای باهنر
این نخستین ‌بار نیست که یک برنامه‌‌ تلویزیونی برای وزارت خارجه حاشیه می‌سازد و ظریف را در گود حمله برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌افکند. پیش از این در همین برنامه «جهان آرا» به میزبانی امیرحسین ثابتی و مهمانی محمدرضا باهنر، ظریف به چالش کشیده ‌شده بود. در این برنامه که تلاش می‌شد مخالفت رهبری با برجام القا شود، محمدرضا باهنر این سوال را مطرح کرد که «شما فکر می‌کنید اگر برجام مخالف جدی در سطح بالای نظام داشت اصلا کسی این اجازه را داشت که برجام را امضا کند؟» باهنر البته به این ادعای ثابتی که «فکر می‌کنم رهبری بزرگ‌ترین مخالف برجام بودند» نیز پاسخ داد و گفت «آن وقت چه شد؟ نتوانستند جلو آن را بگیرند؟... شما فکر می‌کنید اگر در مملکت رهبر معظم انقلاب نهایتا تصمیمی بگیرند، کسی هست که بتواند خلاف آن عمل کند؟» این ماجرا بار دیگر با نشانه گرفتن دولت و وزارت خارجه در تلویزیون و اعوان و انصار جریان حاکم بر آن در فضای مجازی تکرار شد و نشان داد که مخالفان دولت بهترین تریبون را در اختیار دارند. به یاد بیاوریم که خود ثابتی، این فعال رسانه‌ای نزدیک به جبهه پایداری نیز تا همین چندی پیش صرفا یک کاربر توییتری مخالف ظریف و دولت بود اما حالا مدتی است، آنتن زنده تلویزیون را برای بیان نظرات خود در اختیار دارد.در واقع اتفاقی که در صداوسیما به جریان افتاده این است که بدون در نظر گرفتن اقتضائات تلویزیون به عنوان «رسانه ملی» که با توجه به دسترسی‌ راحت و گسترده برای مخاطبان ایرانی می‌تواند تاثیر بسزایی داشته ‌باشد، تلاش می‌شود که همه هجمه‌ها را به سمت دولت و در راس آن سیاست خارجی و دیپلماسی روانه کند، آن هم بدون توجه به اینکه بر اساس ساختارهای موجود در نظام سیاسی جمهوری اسلامی، روابط‌ خارجی و دیپلماتیک تنها برعهده نهادی به نام وزارت خارجه نیست و حتما انعقاد قراردادها و توافق‌نامه‌ها با نظارت و البته موافقت سایر نهادها به ‌ویژه نهادهای بالادستی و رهبری نظام اتفاق می‌افتد.