بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
صلح امریکایی- طالبانی بدون افغانستان
٠
٠
روزنامه جوان / متن پیش رو در روزنامه جوان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
به نظر می‌رسد نمایندگان امریکا و طالبان از اینکه به توافق نهایی صلح در مورد افغانستان نزدیک شده‌اند، خوشحالند و به خود می‌بالند، اما وضعیت در طرف افغانستان به گونه‌ای دیگر است. در حالی که زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا جهت صلح افغانستان برای انجام مشورت‌ها و تصمیم‌گیری نهایی در مورد توافق با طالبان به واشنگتن رفته است و طالبان نیز رایزنی‌ها در مورد توافق نهایی با امریکا را در سطح رهبری آغاز کرده، محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان شدیداً نگران توافقی است که تاکنون از جزئیات آن بی‌خبر است.
بعد از پایان هشتمین دور مذاکرات نمایندگان امریکا و طالبان، نماینده ویژه امریکا بدون سفر به کابل و در جریان گذاشتن دولت افغانستان، ابتدا راهی برخی کشور‌های منطقه و اروپایی از جمله هند، نروژ و آلمان شد و دوباره به قطر رفت و سپس به امریکا برگشت. زلمی خلیل‌زاد روز سه‌شنبه (22 مرداد) در توییتی قبل از سفر به امریکا با اعلام پایان دور هشتم مذاکرات با طالبان اعلام کرد دو طرف روی جزئیات فنی توافق صلح، بحث‌های مفیدی داشتند و او در حال بازگشت به واشنگتن برای مشورت در مورد گام‌های بعدی است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان نیز در توییتی نوشت: «موافقت کردیم در مورد اقدامات آینده هر دو جانب با رهبری مشورت نماییم.».
اما در حالی که توییت‌های این دو طرف امیدوارکننده به نظر می‌رسد، رئیس‌جمهور افغانستان شدیداً نگران است. روز سه‌شنبه 22 مرداد اشرف غنی در نشستی با حضور نیرو‌های امنیتی و دفاعی این کشور در مقر وزارت دفاع با عصبانیت تأکید کرد: «آنهایی‌که فکر می‌کنند دوران پس از سرنگونی دولت دکتر نجیب‌الله تکرار خواهد شد، خواب و خیال می‌بینند. من به شما قول می‌دهم با آینده نیرو‌های امنیتی و دفاعی معامله نخواهم کرد. شما خواهید ماند. ما هیچ توافقی را که هویت و اقتدار ملی نیرو‌های امنیتی و دفاعی افغانستان در آن محافظت نشود، قبول نمی‌کنیم. هرکس که فکر می‌کند دوران بعد دکتر نجیب را سر قوای مسلح افغانستان تکرار می‌کند، خواب است و خیال است و این خیال را به گور ببرد.»
این نخستین ابراز نگرانی اشرف غنی در باره ماهیت مذاکرات پنهان امریکا و طالبان و نخستین نگرانی او در مورد تکرار سرنوشت دکتر نجیب‌الله آخرین رئیس‌جمهور حاکمیت کمونیستی در افغانستان نیست. این سخنان دارای پیام مشخص و بیان‌کننده اوج نگرانی اشرف غنی است. به گواهی تاریخ، یکی از مهم‌ترین دگرگونی‌هایی که پس از شکست دکتر نجیب و کنار رفتن او و افتادن قدرت در افغانستان به دست مجاهدین به وقوع پیوست، نابودی ارتشی بود که با توجه به کمک‌های نظامی و آموزش‌های پیشرفته اتحاد جماهیر شوروی، یکی از مقتدرترین نیرو‌های نظامی در سطح منطقه بود، اما با به قدرت رسیدن مجاهدین کاملاً منهدم شد و تمامی سرمایه‌ها، امکانات و تجهیزاتش به تاراج رفت. در نتیجه، با فروپاشی ارتش افغانستان پس از دکتر نجیب، بحران، هرج و مرج و جنگ‌های شدید قدرت میان جریان‌های شبه‌نظامی جهادی اوج گرفت و کابل و سراسر این کشور صحنه درگیری‌های خونین کوچه به کوچه شد.
این در حالی است که به باور برخی آگاهان، دوران کنونی محمد اشرف غنی، شباهت‌هایی با اواخر دوران دکتر نجیب دارد؛ از یک‌سو مسئله خروج نیرو‌های خارجی همانند خروج ارتش سرخ شوروی از افغانستان مطرح است و از سوی دیگر، کاهش شدید کمک‌های مالی و نظامی به این کشور و رها کردن افغانستان به حال خود.
به واقع، در شرایط کنونی نیز انحلال ارتش و پلیس افغانستان، در حالی که طالبان ادعای پیروزی در جنگ را سرمی‌دهد، می‌تواند به معنای بازگشت به گذشته و قربانی شدن دستاورد‌های 18 سال گذشته باشد. طالبان در گذشته نیز علاقه خود را در باره انحلال ارتش و نیرو‌های امنیتی افغانستان نشان داده‌است زمانی که عباس استانکزی، مسئول هیئت مذاکره‌کننده این گروه در این مورد سخن گفت و وقتی این سخنان با واکنش‌های شدیدی در داخل افغانستان مواجه شد، حرف خود را پس گرفت و گفت منظور او، اصلاح ارتش بوده، نه انحلال آن.
بر این اساس، نگرانی محمد اشرف غنی همزمان با پایان دور هشتم مذاکرات امریکا و طالبان، بیانگر محتوای جدی و نگران‌کننده این دور از مذاکرات درباره سرنوشت و آینده افغانستان است؛ آینده‌ای که رئیس‌جمهور افغانستان بر اساس آن از تکرار تجربه تلخ دکتر نجیب در مورد او هراس دارد.
در روز‌های اخیر، پس از سه‌شنبه (22 مرداد) برخی زوایای پنهان توافق احتمالی امریکا با طالبان روشن شده است. در ابتدا هفته‌نامه نیوزویک امریکا در گزارشی به نقل از مقام‌های پنتاگون نوشت به نیرو‌های امریکایی در افغانستان دستور داده شده است تقریباً تمام عملیات جنگی تهاجمی علیه طالبان را محدود نمایند و مسئولیت مشاوره خود برای نیرو‌های امنیتی افغانستان را کاهش دهند؛ هرچند پس از آن فرماندهی نیرو‌های امریکا در افغانستان این گزارش را رد کرد و گفت چنین دستوری به آن‌ها نرسیده است.
به دنبال این گزارش، برخی رسانه‌های داخلی افغانستان به نقل از برخی منابع و آگاهان، جزئیات بیشتری از توافق احتمالی امریکا و طالبان اعلام کردند. بر اساس این گزارش‌ها خروج کامل نظامیان خارجی از افغانستان، لغو تمامی قرارداد‌های امریکا با دولت افغانستان، آزادی 35هزار زندانی طالبان و از بین رفتن تمامی پایگاه‌های نظامی نیرو‌های خارجی در افغانستان از موارد برجسته این توافقنامه است.
نکته دیگر این‌که امریکا همزمان با امضای توافق صلح با طالبان، توافق جدیدی را با دولت افغانستان نیز امضا می‌کند. به گفته سخنگوی ریاست اجرایی دولت افغانستان، در این توافقنامه تأکید خواهد شد دولت افغانستان از توافقنامه صلح امریکا و طالبان آگاه است و این توافقنامه در هماهنگی با این دولت صورت گرفته است.
بر اساس جزئیات جدید، دولت افغانستان و منابع نزدیک به طالبان هر دو می‌پذیرند که پس از امضای توافقنامه‌های جداگانه امریکا با طالبان و دولت افغانستان، مذاکرات بین‌الافغانی آغاز خواهد شد؛ مذاکراتی که به گفته دولت، روی توافق سیاسی و آتش‌بس متمرکز خواهد بود، اما به گفته منابع نزدیک به طالبان، نخست در نوعیت نظام آینده سیاسی و شکل‌گیری کمیسیون تعدیل قانون اساسی و پس از آن آتش‌بس، محور گفتگو‌ها خواهد بود. با توجه به آنچه بیان شد، نگرانی رئیس‌جمهور افغانستان حداقل دارای دو بُعد است:
بُعد اول این‌که امریکا و طالبان پیشاپیش و بدون حضور دولت افغانستان در مورد محور‌های مذاکرات بین‌الافغانی به توافق رسیدند و این دولت تنها باید زیر فشار و دیکته امریکا این محور‌ها را تأیید کند؛ محور‌هایی همچون سرنوشت نیرو‌های امنیتی و دفاعی، قانون اساسی، نظام سیاسی موجود و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که آینده این کشور را هدف گرفته است.
بُعد دوم، کاهش شدید تعهدات دولت امریکا در قبال دولت افغانستان و رها کردن این دولت ضعیف شده به حال خود است. افغانستان در شرایط کنونی در یک فضای بی‌ثبات امنیتی، سیاسی و اقتصادی قرار دارد؛ شرایطی که شدیداً به کمک‌های مالی و نظامی امریکا و همپیمانان این کشور در ناتو وابسته است. اشرف غنی نگران است با کاهش شدید تعهدات امریکا برخلاف توافق‌های گذشته، او و دولتش رو به سقوط و نابودی گام بردارد.
متأسفانه در طول سال‌هایی که امریکا در افغانستان حضور دارد، همواره بر محور منافع خود عمل کرده و هیچ توجهی به منابع ملی افغانستان نداشته است. این کشور در مواقع مختلف، به خصوص پس از سقوط حاکمیت وابسته به اتحاد جماهیر شوروی، افغانستان بحران‌زده را که خود عامل این بحران بود، به حال خود رها کرد و حالا به نظر می‌رسد تاریخ بار دیگر در حال تکرار است. امریکایی‌ها برای پیگیری منافع و اهداف خود در منطقه، به خصوص در قلب آسیا همواره در افغانستان بحران آفریدند تا با مدیریت آن منافع خود را تأمین کنند، اما هرجا که دیگر حضورشان به نفع نبود، افغانستان را با بحرانی که خود خلق کردند تنها گذاشتند.
روز‌های آینده، روز‌های مهم و سرنوشت‌سازی برای افغانستان و آینده ثبات سیاسی و امنیتی این کشور خواهد بود. نمایان می‌شود این‌بار امریکایی‌ها چه معامله‌ای با سرنوشت این کشور خواهند کرد؟!