بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
آیت الله متهم می‌کند
٣٥٥
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
این یک عادت قدیمی است. شیخ اصولگرا همان قدر که دهه 70 منتقدی سرسخت علیه اصلاح و اصلاحات بود به همان اندازه با روی ‌کار آمدن «مهرورزان عدالت‌محور» عقب نشست و به نظاره و حمایت توامان مشغول شد اما «اعتدال‌گرایان» که روی کار آمدند با وجود اینکه خاستگاه رییس این جماعت اصولگرایی قم بود، باز هم چون نسبتی سببی با اصلاح‌طلبان داشت، مقبول نیفتاد. پس سکوت شکست و انتقادات بی‌پرده آغاز شد.
آیت الله محمد یزدی پس از اتمام دوران 8 ساله سیدمحمد خاتمی ازجمله روحانیون موثر قم و حوزه بود که بالاخره در جدال میان انتخاب علی لاریجانی و محمود احمدی‌نژاد، تسلیم انتخاب ساکن جوان «بهشت» شد و وقتی ورق برگشت و محمود احمدی‌نژاد از چپ تا راست اصولگرایان تبری جست با اینکه زبان‌ها آرام آرام به انتقاد باز شد اما یزدی باز هم سکوت کرد تا زمانی که «معجزه هزاره سوم» استراتژی «خانه‌نشینی» را برگزید. همان زمان بود که شیخ محمد یزدی به دیدارش رفت و پس از آن دیدار -که مشروح آن سال 96 و قریب به 6 سال بعد منتشر شد- به این نتیجه رسید که رییس‌جمهوری می‌خواهد، رهبری را تضعیف کند. 2 سال بعد از آن و با روی کار آمدن حسن روحانی، بار دیگر آیت الله یزدی استراتژی سکوت را تغییر داد و لب به انتقاد گشود؛ انتقاداتی که تنه به تنه حمله و تخریب می‌زد. از همین روی اینکه بعد از 6 سال بار دیگر آیت‌الله محمد یزدی، حسن روحانی را با تغیُر خطاب قرار دهد، نه تازه است و نه عجیب. اما آنچه روز گذشته رخ داد، صحبت‌های منتسب به شیخ اصولگرا بود که هم در رسانه‌های رسمی و هم در فضای مجازی منتشر شد و این‌ بار مخاطبان دیگری داشت که تا این زمان هرگز روی سخن یزدی قرار نگرفته ‌بودند؛ یکی از این مخاطبان «مخاطب جدید همه انتقادها» است. انتقاد از قاضی‌القضات سابق یادآور رویکرد و رفتار شیخ محمد یزدی با احمدی‌نژاد است. البته او تنها فقیه شورای نگهبان نیست که همکارش در این نهاد نظارتی را نقد می‌کند بلکه گویا تغییر و تحولاتی باعث شده، آیت‌الله آملی‌لاریجانی از خط قرمز‌های فرضی خارج شده و قابلیت نقد پیدا کند؛ خواه این نقد از سوی حوزه باشد یا از تریبون صداوسیما. مخاطب بعدی اما روحانی‌ای بود که تهدید شد اگر اعلام مرجعیت کند، آخر و عاقبت خوشی در انتظارش نیست؛ تهدیدی که در نوع خود بی‌سابقه به نظر می‌رسد که امری همچون «مرجعیت» که عمدتا پذیرش توده مردم در آن تاثیر بسزایی دارد این ‌بار انحصاری جلوه کرده است.
عدم کفایت رییس‌جمهوری از قم کلید می‌خورد؟!
فرید مدرسی، روزنامه‌نگاری که اتفاقا ارتباط نزدیکی با حوزه و حوزوی‌ها دارد، صبح دیروز در کانال تلگرامی خود بخشی از صحبت‌های محمد یزدی، رییس جامعه مدرسین و عضو فقهای شورای نگهبان را منتشر کرد و به نقل از منبع «ارگان اساتید و نخبگان بسیجی حوزه» مدعی شد که یزدی یکشنبه هفته گذشته در دیدار با مسوولان بسیج اساتید و نخبگان حوزه علمیه قم چنین سخن گفته است: «چطور کسی که تنفیذ ولایت را دارد، جرات کرده و کارهای خلاف امر رهبری را می‌کند؛ مثل مخالفت درباره فضای مجازی و... اگر نمی‌توانی مملکت را اداره کنی، برو کنار. این برو کنار را چه کسی باید بگوید؛ در درجه اول حوزه باید بگوید. بعد از نظر قانونی باید دیوان عالی قضایی بگوید. بعدش هم مجلس بگوید ولی متاسفانه می‌بینیم، مجلس هم وضعیت دیگری دارد!»
حمله به رییس‌جمهوری از سوی قم‌نشینان اتفاق بدیعی نیست. بارها این اتفاق به‌ خصوص زمانی که پای موضع‌گیری‌های مصلحانه حسن روحانی در زمینه‌هایی چون فضای مجازی، حجاب، قانون اساسی یا مفاهیمی از این دست در میان باشد به وفور دیده شده است. این‌ بار هم یکی از دلایل این حمله تند و تیز، موضوع تکراری فضای مجازی است. البته صحبت‌های آیت‌الله یزدی که سال 92 و 96 یکی از فقهایی بوده که صلاحیت حسن روحانی را برای ریاست‌جمهوری تایید کرده، تلویحا به موضوع «عدم کفایت رییس‌جمهوری» نیز اشاره دارد. چه آنکه در خلال صحبت‌هایش تاکید کرده باید همه‌ چیز ابتدا از حوزه شروع شود و درنهایت مجلس وارد عمل شود که به نظر می‌رسد، اشاره‌ای به ظرفیت قانون اساسی در مورد عزل رییس‌جمهوری است. اشارات آیت الله یزدی این سوال را ایجاد کرده که آیا قرار است «عدم کفایت رییس‌جمهوری از قم آغاز شود؟!»
از سویی نمی‌توان نادیده گرفت که رویکرد رهبری همواره حمایت از دولت‌های وقت بوده؛ چه آنکه آیت‌الله خامنه‌ای به‌ خصوص در خرداد ماه 96 به این موضوع تاکید کردند که «همیشه از همه‌ دولت‌ها که بر سر کار هستند حمایت می‌کنم؛ امروز هم همین‌جور است، بعد از این هم ان‌شاءالله تا زنده هستیم همین‌جور خواهد بود» همچنین علاوه بر این رویکرد با توجه به شرایط «جنگ روانی و اقتصادی» ایشان همواره از دولت حمایت کرده و معتقد به برقراری آرامش و انسجام توامان بوده‌اند که باعث شده در بیانات و رویکرد ایشان رد و نشانی از مخالفت با دولت نباشد.
چرا سکوت 10 ساله شکسته شد؟
آیت الله محمد یزدی در بخش دیگری از سخنان خود به رییس سابق قوه قضاییه که این روزها هم همکار یزدی در شورای نگهبان است و هم در راس مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد، اشاره کرده و گفته است:«هر چند در مساله‌ای نظر ولی ‌فقیه خلاف عقیده من باشد، موظفم که اطاعت کنم؛ چون ضررش کمتر از شکستن حرمت ولایت و حاکمیت است. فلانی می‌گوید اگه این کار را نکنید، نجف می‌روم! خب بروید، آیا با رفتن شما قم به ‌هم می‌خورد؟ شما در قم بودنتان هم خیلی موثر نبود؛ چه رسد که نجف بروید. رییس دفتری که 10 سال جای مهمی را اداره کرده، دستگیر می‌شود، بعد اعتراض می‌کند که چرا گرفتید؟! به اسم مدرسه علمیه، کاخ ساختند! آیا ارث پدرت بود؛ از کجا آوردی ساختی؟»
یزدی که همواره در 10 سال گذشته از حامیان جدی رییس قوه قضاییه بوده این ‌بار در خلال صحبت‌هایش به خبری اشاره می‌کند که چندی پیش منتشر و به سرعت تکذیب شد. هفته گذشته بود که خبر آمد آملی‌لاریجانی به رهبری نامه‌ای نوشته و نسبت به بازداشت اکبر طبری گلایه و البته تهدید کرده که به نجف مهاجرت می‌کند. البته روابط ‌عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام ساعاتی بعد این خبر را تکذیب کرد. از همین روی به نظر می‌رسد که یزدی تهدید مهاجرت به نجف را در سخنرانی روز یکشنبه پاسخ داده است. آیت الله یزدی همچنین به ساختن مدارس مذهبی از سوی آیت‌الله آملی‌لاریجانی در قم اشاره دارد که گفته می‌شود با هزینه‌های هنگفت تاسیس و اداره شده و البته این روزها فریم‌های عکسی از آن در فضای مجازی دست به دست می‌شود و صحبت از آن نقل برنامه‌های تلویزیونی است!
اما پرسش اینجاست که فارغ از درست یا غلط بودن انتقادات آیت‌الله یزدی به آملی‌لاریجانی چرا این فقیه شورای نگهبان که در ساختار سیاسی از حوزه اختیارات و قدرت کمی هم برخوردار نیست پس از 10سال ریاست آملی بر قوه قضاییه زبان به انتقاد گشوده است؛ انتقادی که در مورد برخی دیگر از همراهان آملی‌لاریجانی طی این سال‌ها همچون سیدابراهیم رییسی که سال‌ها معاون اول سپس دادستان کل‌ کشور بوده نیز مطرح است که چرا با وجود اینکه در جریان برخی فسادهای صورت گرفته از سوی اطرافیان آملی‌لاریجانی بودند اما باز هم سکوت کردند.
اما یزدی تنها کسی نیست که پیکان انتقادات را به سمت آملی‌لاریجانی گرفته است. به تازگی صداوسیما نیز تابوشکنی کرده؛ آن هم در مورد چهره‌ای که همواره از نقد مبرا بود. آنجا که 3 مجری برنامه «پایش» با طعنه و کنایه از احضار و بازداشت‌شان با دستور رییس سابق قوه قضاییه صحبت کردند، روحانی‌ای به صراحت در برنامه‌ای در شبکه افق از فساد برخی اطرافیان آملی‌لاریجانی گفت یا حتی در برنامه وحید یامین‌پور، مجری اصولگرای صداوسیما محمدعلی وکیلی، نماینده مجلس از اینکه قوه قضاییه بالاخره از «خطوط قرمز نانوشته» خارج شده، ابراز خوشحالی کرد.
درست از جایی که محمود احمدی‌نژاد علیه خانواده لاریجانی به پا خاست و «یکشنبه سیاه» مجلس را رقم زد، حواشی در مورد به خصوص آملی‌لاریجانی نیز بر سر زبان‌ها افتاد. شایعاتی در مورد خانواده او و ارتباط فرزندش با خارج از کشور یکی از این شایعات بود. همچنین در مجلس دهم نیز محمود صادقی باعث شد که بحث 63 حساب بانکی 1000 میلیاردی به نام رییس وقت قوه قضاییه تا مدت‌ها در رسانه‌ها مطرح شود و سوالاتی در مورد استفاده از بیت‌المال را به وجود آورد. همچنین رهبری در تیر ماه گذشته در دیداری با مسوولان قوه قضاییه، اقناع افکار عمومی را در برخورد دستگاه قضا با مصادیق فساد اقتصادی ضروری خواندند و تاکید کردند:«وقتی مفسدی را محاکمه و مجازات کردید، روشن و مستدل و هنرمندانه برای مردم تبیین کنید تا مردم صحت عملکرد شما را احساس کنند و تهدیدات به فرصت تبدیل شود.» که این اشاره نشان می‌دهد خلأ و خللی در این زمینه وجود داشته که مورد تاکید رهبری قرار گرفته است.
با نگاهی به برخی حواشی ایجاد شده در مورد رییس سابق قوه قضاییه و البته دستگیری اکبر طبری به جرم فساد اقتصادی اظهارات روز گذشته یزدی این سوال را ایجاد کرد که آیا انتقادات تند فقیه شورای نگهبان، نشانی از تایید این حواشی دارد؟! و البته سوال مهم‌تر اینکه اگر خللی در عملکرد رییس وقت قوه قضاییه وجود داشته چرا این سکوت 10 ساله بعد از کوچ او به مجمع تشخیص مصلحت نظام آغاز شده است؟!
مخالفت با مرجعیت حق کیست؟
آیت الله محمد یزدی در بخش دیگری از این سخنان، آیت‌الله محمدجواد علوی‌بروجردی را خطاب قرار داده و گفته:«بعضی اگر یک روزی رسما اعلام مرجعیت کنند، اگر زنده باشم، رسما جلویش را می‌گیرم و اعلام رسمی هم می‌کنم؛ واقعا در حوزه چه کسی باید با این مساله برخورد کند؟! نوه مرجع بودن که دلیل شرعی برای مرجعیت نیست؛ کسی نگفته هر جا فلانی نوه مرجع شد، می‌تواند مرجع باشد... اگر کسی توان علمی او محرز نشود و وارد این عرصه شود، مجبور می‌شوم رسما اعلام کنم که ایشان حق ادعای مرجعیت ندارند؛ چون هیچ جایی توان علمی او را تایید نمی‌کند؟ مگر می‌شود هر روز یک نفر ادعای مرجعیت کند. اگر چنین فردی تابلو هم بزند، تابلویش را پایین می‌آوریم؛ هیچ تعارفی هم نداریم چون مرجعیت نمی‌تواند بازیچه باشد. چهار، پنج مرجع داریم که از طرق شرعی مرجع شده‌اند، کافی هستند...».
آیت‌الله سیدمحمدجواد علوی ‌طباطبایی‌بروجردی، معروف به آیت‌الله سیدمحمد جواد علوی‌بروجردی متولد 1330 است که پدرش از شاگردان و داماد آیت‌الله سیدحسین بروجردی از مراجع تقلید شیعه است. نوه دختری آیت‌الله بروجردی بعد از اتمام تحصیلات متوسطه از تهران به قم مهاجرت کرد و از سال 48 تحصیل حوزوی در قم را آغاز کرد. آیت‌الله سیدمحمدجواد بروجردی که تولیت بیت آیت‌الله بروجردی را برعهده دارد، سال 97 با انتشار توضیح‌المسائل رسما مرجعیت خود را اعلام کرد. او یکی از روحانیون نواندیش است که به استفاده از بودجه دولتی برای حوزه‌ها نقد داشته و برخی اظهارنظرهای او در زمینه حقوق شهروندی یا در حوزه فرهنگی حواشی برایش ایجاد کرده است. اما مخالفت شیخ محمد یزدی با اعلام مرجعیت این روحانی چه دلیلی دارد؛ آن هم امری که بیش از آنکه حاکمیتی باشد، امری مردمی است و نیازمند تایید توده مردم؟
تکذیب و تایید تلویحی
وجه مشترک هر 3 نفری که با انتقادات آیت‌الله یزدی روبه‌رو شدند؛ روحانی بودن آنهاست. ویژگی مشترکی که این سوال را ایجاد می‌کند که آیا در مناسبات قدرت، اتفاق جدیدی رخ داده که به یک باره و در یک سخنرانی فارغ از مقام و منصب سیاسی 3 نفر از روحانیونی که خاستگاه همگی قم بوده مورد هجمه از سوی یکی از موثران حوزه علمیه قم قرار می‌گیرد؟
البته مدیر روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پس از انتشار سخنان منتسب به آیت‌الله یزدی این متن را تکذیب کرد. حمزه قربانی گفته است:«بارها اعلام کرده‌ایم که تنها مرجع اخبار مربوط به آیت‌الله یزدی، رییس جامعه مدرسین، پایگاه اطلاع‌رسانی این تشکل است. سخنانی که امروز در فضای مجازی به آیت‌الله یزدی منتسب شده است، سندیت ندارد و تنها مرجع معتبر در این زمینه، پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین است».
با این حال آیت‌الله ناصر مقتدایی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تلویحا این سخنان را تایید کرده و به «ایرناپلاس» گفته است که «در مرداد ماه جامعه مدرسین معمولا جلسه‌ای ندارد» که البته صحبت‌هایی که از یزدی منتشر شده به نظر نمی‌رسد مربوط به سخنرانی در جلسه جامعه مدرسین و در میان اعضا باشد. با این حال به نظر می‌رسد، محتوای سخنان یزدی مورد تایید مقتدایی نیز هست و گویا پیش از این نیز شنیده شده است چراکه مقتدایی گفته «آقای یزدی اینگونه مطالب را که در ذهن‌شان بود گاهی در جلسات جامعه مدرسین مطرح می‌کردند و حالا علنی آن را بیان کرده‌اند. اگر با من مشورت می‌شد، می‌گفتم طرح علنی این مسائل به مصلحت نیست ولی حالا خودشان صلاح دیدند ولی من در این قضیه به طور کلی وارد نمی‌شوم».
مقتدایی البته به سکوت طولانی در مقابل اقدامات آملی‌لاریجانی نیز واکنش نشان داده و گفته:«به نظرم همین شخص اگر کار خلافی داشته، اگر صلاح می‌دانستند، همان وقت تذکر می‌دادند ولی اگر صلاح نمی‌دانند و سکوت کردند باید همیشه سکوت کنند.»
دین مردم را از آنان گرفتید
همزمان با انتشار سخنان آیت‌الله یزدی، محمدرضا زائری نیز در پستی اینستاگرامی نسبت به بخشی از صحبت‌های یزدی در مورد آیت‌الله بروجردی واکنش نشان داد و نوشت:«راستش اگر تا حالا تردیدی هم در شایستگی حضرت آیت‌الله علوی‌بروجردی داشتم با صحبت‌های آقای یزدی اطمینان کامل پیدا کردم که مرجع آینده ما حضرت آیت‌الله علوی‌بروجردی هستند و مورد اقبال قرار خواهند گرفت!» او همچنین در خلال این یادداشت تاکید کرد:«تاکنون فکر می‌کردیم آقایان از جامعه بی‌خبرند و از میزان محبوبیت و جایگاه اجتماعی خود در افکار عمومی اطلاعی ندارند اما الان معلوم شده که اصلا از تاریخ روحانیت و حوزه‌های علمیه نیز آگاه نیستند! در طول قرن‌ها، کجا مرجع تقلید مردم با دستور و فرمایش تعیین شده؟»
زائری در پایان نیز به ارتباط حوزه با مردم اشاره کرده و نوشته است:«آقایان شما که همه‌ چیز را نابود کردید! دین مردم را از آنان گرفتید و باور‌های مردم را به باد دادید! شما را به خدایی که می‌پرستید، بگذارید همین چهار نفر و نصفی که تقلید می‌کنند و خمس می‌دهند و التزام دینی دارند برای آینده اسلام باقی بمانند.»
ایجاد تنش برای نظام و حوزه و روحانیت
مرتضی جوادی‌آملی یکی دیگر از چهره‌های حوزوی نیز به صحبت‌های آیت‌الله یزدی واکنش نشان داد و گفت:«اینگونه صحبت‌ها جز ایجاد تنش برای نظام و حوزه و روحانیت نخواهد داشت و فکر نمی‌کنم دامن زدن به این صحبت‌ها بتواند خیلی موثر باشد... برخی صحبت‌ها صرفا جنبه سیاسی دارد و نه تنها در جهت سازندگی نظام و کشور نیست بلکه مفید هم نیست.» این مدرس حوزه علمیه قم به «جماران» گفت:«فصل این جور ادبیات و سخن گفتن‌ها تمام شده و باید در جهت اصلاح ساختار حرف زد و ادبیات هم باید با این فضا سازگار باشد.»
تندروی آیت‌الله یزدی به روحیات او بازمی‌گردد
محسن غرویان، استاد حوزه نیز در واکنش به سخنان آیت‌الله یزدی گفت:«مقداری از تندروی‌های آیت‌الله یزدی به روحیات ایشان برمی‌گردد. به هر حال لحن کلمات و انتقادات بعضی از علما تند است.» او به «جماران» گفت:«رییس‌جمهور در این مملکت رای مردم و تنفیذ رهبری را دارد. ضمن اینکه مخالفت صریح و آشکاری هم از سوی ایشان با رییس‌جمهور صورت نگرفته است. لذا این اظهارات آقای یزدی قابل انتقاد است و فکر می‌کنم ایشان نیز باید تابع نظریات رهبری و قانون کشور باشند. با این اظهارات جز تشویش اذهان عمومی و به هم ریختن اخلاقیات اجتماعی چیز دیگری حاصل نخواهد شد... مردم در رای خود در انتخابات خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی نشان دادند که این نوع ادبیات و فرهنگ تند و تیز افراطی‌گری را نمی‌پسندند.» غرویان ادامه داد:«متاسفانه بعضی از این افراد تندرو و افراطی به نام انقلابی‌گری حتی فرمایشات مقام معظم رهبری را نادیده می‌گیرند و می‌خواهند که جلوتر از ایشان حرکت کنند. تجربه گذشته نشان داده که اینها نه تنها اثری ندارد بلکه نتیجه معکوس دارد.» او با اشاره به بخش دیگری از اظهارات آیت‌الله یزدی درباره آیت‌الله محمدجواد علوی‌بروجردی گفت:«نمی‌شود جلوی مرجعیت کسی را گرفت، مرجعیت مقامی است که رابطه مستقیم با توده مردم دارد. مردم وقتی قلبا به علم و تقوای شخصی رجوع کنند آن شخص مرجع می‌شود...».
شائبه رقابت
علی مطهری، نماینده تهران و عضو فراکسیون امید نیز در واکنش به انتقادات آیت‌الله یزدی از آیت‌الله آملی‌لاریجانی به «اعتمادآنلاین» گفت: «مطرح شدن این حرف‌ها از سوی روحانیون و مقامات عالی کشور خوب نیست. بهتر است روحانیون انتقادات‌شان را خصوصی مطرح کنند. مطرح شدن این صحبت‌ها در فضای رسانه‌ای بر روحیه مردم اثر می‌گذارد و شائبه رقابت بین آنها- آیت‌الله یزدی و آیت‌الله آملی‌لاریجانی- را ایجاد می‌کند.»
مطهری همچنین درباره بخش دیگری از انتقادات آیت‌الله یزدی، مبنی بر اینکه رییس سابق قوه قضاییه رفتن به نجف به دلیل دستگیری رییس دفترشان را تکذیب کرده‌اند، گفت: «وقتی ایشان تکذیب کرده‌اند، باید اعتماد کنیم.»