بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
پیش‌شرط نفتی خط 15 میلیاردی
٠
٠
دنیای اقتصاد / متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
وزیر نفت ایران روز گذشته «لغو تحریم‌های نفتی ایران» را پیش‌شرط ایجاد خط اعتباری 15 میلیارد دلاری اروپا برای تهران عنوان کرد. به این ترتیب بیژن زنگنه تلویحا پیش‌فروش نفت ایران در ازای استفاده از این خط اعتباری را رد کرد. از نگاه او اختصاص خط اعتباری بدون امکان فروش نفت، برای ایران بدهی به همراه دارد. اجرایی شدن این پیش‌شرط اما نیازمند اعطای معافیت نفتی آمریکا به مشتریان نفتی تهران است. پیش از این فروش حداقل 700 هزار بشکه در روز از نفت خام ایران، به‌عنوان شرط ادامه حضور ایران در برجام عنوان شده بود.
نخستین اظهارنظر وزیر نفت ایران درباره پیشنهاد اروپا برای راه‌اندازی یک خط اعتباری 15 میلیارد دلاری برای تهران، روز گذشته و در حاشیه مراسم امضای قرارداد توسعه میدان گازی «بلال» اعلام شد. اعطای یک خط اعتباری 15 میلیارد دلاری پیشنهادی بود که در خلال مذاکرات ایران و اروپا در رابطه با سرنوشت توافق بین‌المللی برجام، از سوی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه مطرح شد. بر اساس گزارش‌های موجود، هدف از طرح این پیشنهاد، در درجه نخست ایجاد تضمینی برای باقی ماندن ایران در برجام و لغو گام‌هایی است که کشور در راستای کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشته است. همچنین حفظ امنیت خلیج فارس و در نهایت آنچه متعهد بودن به گفت‌وگوهای منطقه‌ای خاورمیانه‌ای عنوان شده، از دیگر اهداف راه‌اندازی این خط اعتباری عنوان می‌شود. ایران بعد از برداشتن دو گام نخست، گام سوم کاهش تعهدات برجامی را به مدت دو ماه تا مشخص شدن نتایج مذاکرات با اروپا به تاخیر انداخت. اما اجرایی شدن اعطای اعتبار 15 میلیارد دلاری به ایران که بر اساس شنیده‌ها بناست در سه دوره چهار ماهه (مجموعا 12 ماه) اجرایی شود، با پیش‌شرط‌هایی همراه است که می‌توان آنها را در اظهارنظر روز گذشته زنگنه جست‌وجو کرد.
پیش از این از سوی مقامات ایرانی اعلام شده بود اروپا باید در مقابل این خط اعتباری از ایران نفت خریداری کند یا معادل فروش نفت را به‌صورت خط اعتباری (که با درآمدهای نفتی ایران تضمین می‌شود و در واقع به معنای پیش‌فروش نفت است)، در اختیار ایران قرار دهد. اما آن‌طور که زنگنه روز گذشته اعلام کرد، پیش‌شرط مهم راه‌اندازی این خط اعتباری، قائل شدن حق فروش نفت برای ایران است. وزیر نفت روز گذشته به خبرنگاران گفت: برقراری خط اعتباری 15 میلیارد دلاری از سوی اروپا به معنای کاهش تحریم‌ها نیست بلکه فقط پولی دارند می‌دهند، تا الان هم اساس کار این بوده که تحریم‌های نفتی برداشته شود تا بتوانیم نفت بفروشیم وگرنه در آینده بدهکار می‌شویم.
هشدار زنگنه
اعطای خط اعتباری 15 میلیارد دلاری در یک سال، معادل درآمد فروش روزانه 700 هزار بشکه نفت خام ایران در محدوده قیمت 60 دلار بر بشکه در این بازه زمانی است. این رقم (700 هزار بشکه در روز) درست معادل کف پیشنهاد ایران برای فروش نفت خام خود است که پیش از این رویترز به نقل از چند مقام مسوول آگاه ایرانی به آن اشاره کرده بود. بر اساس گزارش رویترز، دو منبع آگاه دولتی، شرط ایران برای پیشرفت مذاکرات در رابطه با باقی ماندن ایران در برجام را تنها فروش نفت به میزان حداقلی 700 هزار بشکه و حداکثری 5/ 1 میلیون بشکه در روز عنوان کرده بودند. آمریکا در ماه مه 2018 با دستور دونالد ترامپ و به‌صورت یک‌جانبه از توافق بین‌المللی برجام خارج شد و تحریم‌هایی را به ویژه علیه فروش نفت ایران وضع کرد. ایران بعد از گذشت بیش از یک سال از این اتفاق، اخیرا اقداماتی را در پیش گرفته که بر اساس آن یا از برجام خارج خواهد شد یا با دریافت حق فروش نفت خام در آن باقی خواهد ماند.
اما شرط ایران برای پیشبرد مذاکرات، تنها در صورتی اجرایی خواهد بود که دولت ترامپ به خریداران نفت خام ایران معافیت اعطا کند. بنابراین در گام نخست به نظر می‌رسد ایجاد خط اعتباری 15 میلیارد دلاری به حق فروش حداقل بخشی از نفت ایران بدون محدودیت بستگی دارد و عملی شدن این خواسته ایران نیز به اعطای معافیت‌های آمریکا وابسته است. به این ترتیب چنانچه مذاکره‌‌کنندگان اروپایی موفق به جلب نظر آمریکا برای صدور معافیت‌ به خریداران نفت خام ایران نشوند؛ به راه افتادن این خط اعتباری همان‌طور که زنگنه تاکید کرده است به معنای ایجاد بدهی ارزی برای ایران خواهد بود که دست‌کم درآمد یک بازه یکساله از فروش 700 هزار بشکه در روز از نفت ایران را به محض لغو تحریم‌ها به خود اختصاص می‌دهد.
با نگاهی به تجربه سایر کشورها، به نظر می‌رسد هشدار زنگنه نسبت به ایجاد بدهی در صورت ایجاد خط اعتباری 15 میلیارد دلاری بدون تضمین فروش نفت ایران، در موقع مناسب مطرح شده است. ونزوئلا، نمونه‌ای است که با تضمین بازپرداخت وام‌های دریافتی از روسیه و چین در ازای بشکه‌های نفت خام، برای سال‌ها بخشی از تولید نفت خود را عملا به این دو کشور واگذار کرده است. با این حال با توجه به تاکیدی که از سوی مقامات ایران از جمله زنگنه بر تضمین فروش نفت ایران همزمان با به راه افتادن خط اعتباری 15 میلیارد دلاری وجود دارد، می‌توان امیدوار بود تجربه ناگوار بدهی ارزی برای کشور ایجاد نشود. وزیر نفت ایران پیش از این نیز در رابطه با مکانیزم طراحی شده توسط اروپایی‌ها برای تجارت با ایران (اینستکس) به بلومبرگ گفته بود «واضح است که بدون معاملات نفتی اینستکس کارآیی نخواهد داشت.»
با این حال یکی از گره‌های اصلی این ماجرا همچنان به جای خود باقی است زیرا یکی از پیش‌شرط‌‌های اصلی اجرایی شدن شرط ایران برای باقی ماندن در برجام، اعطای معافیت نفتی به مشتریان ایران از سوی آمریکا است. با اخراج جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا از کاخ سفید که به اتخاذ مواضع تند علیه ایران شهرت دارد، زمزمه‌هایی از موافقت دونالد ترامپ و استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا با کاستن از فشارهای تحریمی علیه ایران به گوش می‌رسد. با این حال باید دید رئیس‌جمهوری آمریکا که به اتخاذ تصمیمات ناگهانی و خلاف انتظارات عادت دارد، در این رابطه چه خواهد کرد.