بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
شکاف ساختاری در زمین سیاسی اسرائیل
١٣
٠
روزنامه جوان / متن پیش رو در جوان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
انتخابات اخیر مجلس رژیم صهیونیستی در شرایطی برگزار شده است که به نظر می‌رسد فرآیند تعیین نخست‌وزیر و تشکیل کابینه در این انتخابات نیز دچار گره کور دور قبل در ماه آوریل شده است.
سجاد مرادی کلارده| انتخابات اخیر مجلس رژیم صهیونیستی در شرایطی برگزار شده است که به نظر می‌رسد فرآیند تعیین نخست‌وزیر و تشکیل کابینه در این انتخابات نیز دچار گره کور دور قبل در ماه آوریل شده است. نتانیاهو نخست‌وزیر و رهبر حزب راستگرای لیکود که از آوریل 2009 در این سمت باقی مانده است در انتخابات شش ماه پیش این رژیم توانست با اختلاف تنها دو کرسی بیشتر از رقیبش بنی‌گانتز فرمانده ستاد کل نیروی مسلح و رهبر حزب آبی و سفید، پیروز انتخابات شود، اما نتوانست سایر احزاب کوچک‌تر به ویژه حزب راستگرای «اسرائیل خانه ما» به رهبری لیبرمن وزیر دفاع سابق را با خود همراه کند. در نتیجه به دلیل عدم تشکیل کابینه در مهلت 60 روزه قانونی، کنست رأی به انحلال خود داد. به رغم اینکه این شکست بازتاب‌های گسترده‌ای بر وجهه شخص نتانیاهو و همچنین طرح‌های منطقه‌ای نظیر معامله قرن برجا گذاشت، اما با انجام انتخابات جدید نیز مشخص شد دو رقیب عمده با فاصله اندکی از هم نسبت تقریباً برابری از آرا را کسب کرده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد بن‌بست تشکیل کابینه ائتلافی در کابینه این رژیم همچنان وجود دارد. برای تبیین این وضعیت که در انتخابات قبل نیز تکرار شد و بی‌ثباتی سیاسی و وجود شکاف‌های ساختاری در داخل این رژیم را نشان می‌دهد، باید به نکاتی در واکاوی بازی قدرت به ویژه در ساختار حزبی رژیم توجه کرد.
موضوع نخست، ساختار حزبی و اهمیت آن در جامعه صهیونیستی است. در ساختار سیاسی رژیم صهیونیستی، در کنار اهمیت قوای مجریه و مقننه (کنست)، نظام حزبی از اهمیت خاصی برخوردار است. نظام حزبی رژیم صهیونیستی بسیار متنوع و دارای پیچیدگی‌های زیادی است. در واقع همین نظام حزبی چه در کنست و چه در کابینه، اساس کار محسوب می‌شود. نمایندگان پارلمان یا عضو کابینه تابع مقررات حزبی هستند که بدان وابسته‌اند و نمی‌توانند بدون درج شدن در فهرست احزاب، خود را نامزد کنند و در دوران مسئولیت خود نیز نمی‌توانند از حزب جدا شوند. در انتخابات هم مردم به احزاب رأی می‌دهند نه اشخاص. بدین ترتیب می‌توان گفت نبض سیاست‌های اجرایی و به طور کلی فرآیند سیاستگذاری در رژیم صهیونیستی در دست احزاب است و این رهبران حزب هستند که افراد را تعیین می‌کنند. تنوع نظام حزبی در سرزمین‌های اشغالی به گونه‌ای است که از سال 1948 تا به امروز، بیش از 200 حزب در عرصه سیاسی این رژیم ظاهر شده‌اند که حداقل 110 حزب توانسته‌اند در کنست صاحب کرسی شوند، به گونه‌ای که در شرایط کنونی بیش از 10 حزب در کنست این رژیم حضور دارند. تعداد زیاد احزاب با گرایش‌های مختلف، مسئله‌ای است که می‌تواند از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد. اینجا باید اشاره کرد که چهار موضوع اساسی در صحنه سیاست در رژیم صهیونیستی وجود دارد که منجر به ایجاد نزاع و اختلاف و نهایتاً شکل‌گیری احزاب می‌شود. این چهار موضوع عبارتند از: مسائل اجتماعی و اقتصادی، مسئله امنیت، سیاست خارجی و در نهایت مذهب و حکومت. اما مهم‌ترین وجه مورد نظر اینجا این است که در ساختار این رژیم سیاست‌های کابینه بر اساس برنامه احزاب تعیین می‌شود و در هر دوره احزابی پیروز هستند که خط‌مشی و رویه کابینه را تعیین می‌کنند. از همین رو شناسایی احزاب، گرایش‌ها و جهت‌گیری سیاسی آن‌ها شاخص مهمی در فهم وضعیت سیاسی رژیم صهیونیستی است. با این وجود در صحنه سیاسی کنونی این رژیم اینگونه به نظر می‌رسد که بسیاری از احزاب اعم از مذهبی و راست و چپ، به واسطه مشی پراگماتیک که اتفاقاً رویه‌ای غالب در میان جریان‌های سیاسی صهیونیستی است و نیز کارکرد دوگانه قومی و دینی، در مقاطع مختلف از باور‌ها و عقاید بنیادگرایانه در راستای تبلیغ، مشروعیت‌بخشی و اعمال نفوذ استفاده می‌کنند. در همین چارچوب به طور کلی در ساختار حزبی رژیم صهیونیستی بذل توجه به دو نکته مهم اهمیت دارد؛ نخست اینکه احزاب صهیونیستی اعم از چپ، راست و مذهبی به میزان زیادی دارای گرایش‌های ایدئولوژیک و در عین حال به شدت عملگرا هستند. نکته بعدی این است که احزاب موجود در رژیم صهیونیستی علاوه بر ایفای نقش‌های سیاسی و حزبی، بر نظام معنایی مخاطبان خود نیز تأثیرگذارند. بر همین اساس در جهان آکنده از تناقض و مفاهیم پیچیده، یکی از کار ویژه‌های احزاب، تعریف جهان از منظر جهان‌بینی و ایدئولوژی خاصی است که مخاطبان و پیروانش را از بی‌هویتی و سردرگمی نجات دهند. علاوه بر این ساختار که احزاب مختلف به عنوان کارگزار در آن به فعالیت می‌پردازند، اکنون که در انتخابات جدید نیز هیچ یک از احزاب نتوانسته‌اند حد نصاب لازم یعنی 61 کرسی را به‌دست آورند، شرایط قدرت در سرزمین‌های اشغالی بیش از پیش پیچیده شده است. نکته مشخص این است که سران رژیم به دنبال تشکیل کابینه در این مرحله و جلوگیری از انتخابات سوم هستند. این بدین معنی است که بازی‌های سیاسی بر محور مسائل مشترک بین دو رقیب عمده یعنی بی‌بی و گانتز برای ائتلاف با احزاب کوچک‌تر مهم‌ترین نقش تعیین کننده را داراست. در یک طرف احزاب ائتلاف نتانیاهو شامل لیکود، شاس، یامینا، اتحاد یهودیان و شاس قرار دارند و در طرف دیگر نیز ائتلاف گانتز شامل احزاب آبی و سفید، اتحاد دموکراتیک و کارگر. نکته جالب این است که نتانیاهو که در انتخابات قبل نتوانست رضایت لیبرمن برای تشکیل ائتلاف را به دست آورد، در این مرحله نیز بیش از هر کس به دنبال ائتلاف با او است. اختلافات بین لیبرمن و بی‌بی بیشتر از اینکه جناحی باشد، به صورت موردی ادامه یافته است و حزب لیبرمن نیز مانند لیکود در زمره احزاب راستگرای درون رژیم است. لیبرمن به ویژه به حرکات تندروانه و افراطی نسبت به شهروندان عرب معروف است.
لیبرمن در جریان انتخابات سال 2009 که شعار «بدون وفاداری ملیتی وجود نخواهد داشت» را مطرح کرد، خواستار این شد که تمام شهروندان صهیونیستی به ویژه اعراب برای وفاداری به رژیم صهیونیستی سوگند یاد کنند تا تابعیت آن‌ها مورد تأیید قرار گیرد. وی همچنین اخیراً اعلام کرد خواستار تشکیل دولت ائتلافی شامل احزاب لیکود، آبی و سفید و اسرائیل خانه ماست. در طرف دیگر احتمال ائتلاف حزب آبی و سفید که نزدیک به جناح چپ و میانه است، با لیست مشترک عربی نیز می‌رود. به رغم تمامی این موارد به نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی هیچ یک از دو طرف حائز اکثریت 61 کرسی برای تشکیل کابینه شوند و می‌توان احتمالاتی را در این بین در نظر گرفت. نخست اینکه نتانیاهو با پذیرش شروط لیبرمن وی را به ائتلاف با خود کشانده و حائز اکثریت شود. از سوی دیگر با اینکه تشکیل کابینه فراگیر نیز مطرح است، اما گانتز چندی پیش عنوان کرد حزب او در صورتی به ائتلاف با لیکود می‌پیوندد که شخص دیگری غیر از نتانیاهو رهبری این حزب را بر عهده بگیرد. بنابراین احتمال کنار گذاشته شدن نتانیاهو از رهبری حزب لیکود نیز مطرح است تا کابینه متحد شکل گیرد. به ویژه در شرایطی که سران ارشد این رژیم تمایلی به انجام انتخابات سوم در یک سال ندارند.