بزرگنمايي:

يکي از دغدغه هاي مردم در انتخاب نامزد اصلح، تعيين ملاک هايي براي ارزيابي نامزد مورد نظر است لذا در اين نوشتار سعي داريم چند ملاک مهم را براي انتخاب اصلح نام ببريم:
 
1- توجه به سوابق کاري (تجربه) و حيا
بايد مردم در انتخاب نامزدها، به سوابق کاري (تجربه) او توجه داشته باشند.  
حضرت علي(ع) مي فرمايند: «كسي كه كم تجربه بود فريب مي خورد و كسي كه تجربه اش زياد بود لغزش هايش كم مي گردد»
امام علي (ع) به مالک اشتر توصيه مي کند که اهل تجربه را به کار گيرد و از تجارب آنان به خوبي استفاده کند؛ « و توخ منهم اهل التجربه و الحياء ؛ كارگزاران خود را از اهل تجربه و حيا برگزين.»
حضرت در کنار «تجربه» مسئله «حيا» را نيز متذکر مي شوند؛ زيرا روشن است که افراد باتجربه اگر ناپاک باشند به مراتب، خطرناک تر و مخرب تر از ديگران خواهند بود.
اميرالمومنين علي (ع) در اين خصوص به مالك اشتر هشدار داده مي فرمايد: « بدان كه بدترين وزيران مباشر تو آنهايي هستند كه در گذشته وزراي اشرار و بدكاران و در گناهان آنان شريك بودند و به طور قطع ايشان حاميان گنهكاران و برادران اهل ظلم بوده اند و تو به جاي آنها بايد جستجو كني در بين اهل ايمان افرادي را انتخاب كني كه در راي و انديشه و نفوذ همانند آنها باشند و گناهان آنها را هم مرتكب نشده باشند و ستمگر را بر ستمش و گناهكار را بر گناهش ياري نكرده اند. چنين افرادي هزينه كمتري براي تو دارند و ياريشان بهتر و مهرباني اشان بيشتر و دوستي اشان با غير تو كمتر باشد.»
حضرت علي علي (ع) در عهدنامه خود به مالك اشتر مي فرمايد:« تو آنان (كارگزاران) را به سابقه اي كه با مردم نيك داشته اند آزمايش كن و بر آن كس اعتماد كن كه ميان همه مردي اثري نيكو به جاي گذاشته و به امانت داري از همه معروفتر است كه اين نوع انتخاب علامت خير خواهي تو براي دين خداست و براي كسي است كه كار را به دست تو سپرده است.»
2- توجه به اصالت خانوادگي
 دومين ملاكي كه بايد در انتخاب نامزد اصلح مدنظر قرار دهيم،  توجه به اصالت خانوادگي آنهاست؛ اميرالمومنين در نامه خود به مالك اشتر مي فرمايد: « با كساني مانوس شو كه ازخانواده هاي شريف و خوشنام و داراي سابقه درخشان باشند. همانها كها از رزمندگان و شجاعان و اهل جود و كرمند.»
حضرت همچنين در عهدنامه خود به مالك اشتر توصيه كند كه «كارگزاران خود را از خانواده هاي پاكدامن و از كساني كه سبقت در اسلام دارند برگزين كه از نظر اخلاق بزرگوارترين و از نظر آبرو محفوظ تر و طمع شان كمتر و عاقبت نگري شان فزونتر است.»

 3- رعايت تناسب ميان فرد و مسئوليت مورد نظر
لذا يکي ديگر از ملاک انتخاب اصلح «رعايت تناسب ميان فرد و مسئوليت مورد نظر» است.  
حضرت علي (ع)  در عهدنامه خود به مالك اشتر چنين توصيه مي كند؛ « بر سر هر يك از كارهايت رئيس و كارداني را بگذار كه بزرگي كار او را خسته نكند و زيادي كار او را پريشان نسازد.»
بايد توجه داشت كه عدم رعايت اين ملاك، موجب هدر رفتن نيروها و ضايع شدن امكانات و ياس و نااميدي متخصصان و دهها آفت و آسيب اجتماعي و روحي ديگر مي شود بنابراين بايد در انتخاب افراد براي پستهاي مختلف مسئله تناسب ويژگيها و تخصص هاي آنان را با پست و مسئوليت مورد نظر ، در نظر بگيريم.

 4- توجه به سوابق ديني و اخلاقي
سوابق ديني و اخلاقي نامزدها يكي از مهمترين ملاك ها در انتخاب آنهاست و مردم بايد در انتخاب خود به اين ملاک مهم توجه لازم را داشته باشند.
حضرت علي (ع) در نامه خود به مالك اشتر او را از به كارگيري افراد سست ايمان و داراي سوء سابقه برحذر داشته و مي فرمايد: «به تحقيق آنهايي كه حامي دين و موجب كثرت مسلمين و آماده پيكار با دشمنانند توده مردمند پس تو بايد با اين گروه همراه باشي و به سوي ايشان ميل و رغبت نشان دهي.»
بايد به اين نكته توجه داشت كه حضور افراد سست و ايمان و غيرمعتقد به موازين اسلام در مسئوليت هاي جامعه اسلامي ، زمينه را براي فتنه انگيزي دشمنان دين فراهم مي كند، بنابراين بايد در انتخاب خود دقت كنيم تا از حضور اين افراد در جمع مسئولان كشور اسلامي جلوگيري كنيم.
دليل رعايت اين ملاك در انتخاب افراد به اين خاطر است كه كسي كه به دين و موازين ديني و ضوابط اخلاقي پايبند نباشد، نه مي تواند به درستي، به مردم خدمت كند و نه مي تواند احكام ديني را در جامعه پياده كند و نه مي تواند گامي در جهت توسعه اخلاقي جامعه بردارد؛ كسي كه در برابر خداوند خود را مسئول نداند، يقيناً،هرگز خود را در برابر مردم مسئول نخواهد دانست؛ هر چند ممكن است براي ظاهرسازي و مردم فريبي چنين وانمود كند كه مدافع حقوق مردم و جامعه است؛ اما، بدون ترديد، اگر كوچك ترين فرصتي به دست آورد، از هيچ خانتي به مردم و جامعه فروگذار نخواهد كرد.
حضرت علي (ع) در عهدنامه خود به مالك اشتر مي فرمايد: « فردي را انتخاب كن كه به نظرت از ديگران خيرخواه تر و در برابر فرمان پروردگار و رسول خدا و امامت مطيع تر باشد. از ميان اشخاص پاكترين و بردبارترين را برگزين. كسي كه هنگام خشم صبوري كند و از پذيرفتن عذر خطاركار آرامش يابد. با ضعيفان مهربان و با زورگويان تند و خشن باشد و كسي كه درشتي ديگران او را جا نكند و نرمي و ملاطفت او را نگيرد. »
چنان كه از توصيه حضرت بر مي آيد، بايد در انتخاب افراد، به سوابق ايماني و اخلاقي آنها دقت كنيم چرا كه كسي كه همواره خداوند را حاضر و ناظر همه اعمالش مي بيند، هرگز به خود اجازه ظلم و خيانت را نخواهد دادو در برابر همه حركات و سكناتش پاسخ گو خواهد بود و هرگز خيال سوء استفاده از مقام و مسئوليت را به خود راه نخواهد داد. اين شخص نه تنها با گفتار خود بلكه با رفتار خود، زمينه توسعه اخلاق و معنويت را در جامعه فراهم خواهد كرد.

5- اجراي عدالت
«عدالت» شاخصه مهم نظام اسلامي و تابلوي قسط و عدل در زمينه‌هاي مختلف اقتصادي‏، اجتماعي، فرهنگي و… است؛ اجراي «عدالت» در جامعه باعث اصلاح امر معيشتي اقشار آسيب پذير جامعه مي شود و زمينه بسيار مساعدي را جهت تحقق ارزشهاي ديني فراهم مي‌كند؛ اجراي «عدالت» از سوي مسئولين نظام باعث اعتماد مردم به نظام و الگوپذيري آنها از مسئولين نظام خواهد شد. لذا يکي ديگر از ملاک انتخاب اصلح «اجراي عدالت» از سوي نامزدهاي انتخاباتي است.
مردم بايد با بررسي مقوله «عدالت» در کارنامه نامزدها، به انتخاب اصلح برسند:
 اميرالمؤمنين علي(ع) مي فرمايند: كسي كه عادل باشد، حكمش نفوذ خواهد كرد
امام علي (ع) تنها راه كشورداري را‏، اجراي واقعي عدالت مي داند؛ چنان که وقتي ابن زياد بن ابيه كه به جاي عبدالله بن عباس، به فارس و شهرهاي پيرامون آن حكومت مي‌راند، امام او را در دستورالعملي طولاني‏، از گرفتن ماليات نا به هنگام نهي مي كنند و مي فرمايند: « عدالت را بگستران و از ستمكاري پرهيز كن‏، كه ستم رعيت را به آوارگي كشاند و بيدادگري به مبارزه و شمشير مي انجامد.»
همچنين حضرت در سفارشاتي كه به عمر مي‌كنند، مي فرمايند:« در سه مسئله اساسي دقت كن:
اول: در حدودي كه ميان متخلفان و مجرمان اجرا مي كني ميان افراد هيچ گونه امتيازي در نظر نگير.
دوم: در حال شادي و غضب طبق حكم خدا، حكم كن.
سوم: در تقسيم بيت المال هرگز مراعات نژاد را نكن.»

6- سعه صدر، حلم و متانت
امام علي (ع) مي فرمايد: ابزار رياست سعه صدر است.
اما علي (ع) بردباري را مهمترين ركن رياست مي دانند و بر حفظ متنانت تاکيد دارند: هنگامي كه نعمت ها به تو رو آوردند، مغرور و خوشحال مشو .

7- رسيدگي به مشکلات مردم
متاسفانه مردم بارها شاهد آن بوده اند که عده اي از کوته نظران سياسي در گذشته براي اينکه مقبوليت مردم را بدست آورند، «رسيدگي به مشکلات مردم» را در صدر شعارهاي انتخاباتي خود قرار داده اما بعد از رسيدن به کرسي رياست، شعارها و وعده هاي خويش را فراموش مي کردند و مردم را به حال خود وا مي گذاشتند.
امروزه مردم هوشيار ايران اسلامي به خوبي با اين افراد آشناست و خوب مي داند که کدام نامزد وقتي از رسيدگي به مشکلات مردم سخن مي گويد، آيا سخن او راست است يا دروغ!
مردم همواره يکي از ملاک هاي انتخاب خود را «رسيدگي به مشکلات خود» دانسته و بر اساس آن دست به انتخاب اصلح زده اند، لذا حال نيز بايد به اين ملاک مهم در انتخاب خود توجه داشته باشند.

8- همنشيني با مردم و دوري از خائنين
يکي ديگر از ملاک هاي انتخاب اصلح از منظر حضرت علي (ع)، «همنشيني با مردم و دوري از خائنين» است.
اميرالمؤمنين علي(ع) مي فرمايند: كسي كه وزيرش به او خيانت كرد برنامه ها و تدابيرش از بين خواهد رفت
حضرت درباره همنشيني با مردم نيز مي فرمايند:«هيچ گاه خود را در زماني طولاني از رعيت پنهان مدار! چرا كه دور بودن زمامداران از چشم رعايا، خود موجب نوعي محدوديت و بي اطلاعي نسبت به امور مملكت است، و اين چهره پنهان داشتن زمامداران، آگاهي آنها را از مسائل نهايي قطع مي كند. در نتيجه بزرگ در نزد آنان كوچك، و كوچك بزرگ، و كار نيك زشت، و كار بد خوب، و حق با باطل آميخته مي شود. اما اگر مدير به شكلي دوستانه و مهرآميز به محل كار افراد رفته، آنها را جمع كند و ساعتي با آنها نشسته، حرف ها و سخنانشان را بشنود، بحدي در روحيه كاركنان تأثير مثبت مي گذارد و دوستي و صميميتي بين آنها حاكم مي كند كه قابل توصيف نيست.»

9- استفاده از فرصت ها و شدت عمل در مواقع لازم
اميرالمؤمنين(ع) بر استفاده از فرصت ها تاکيد دارند و مي فرمايند:  بر حذر باشيد از عقب انداختن كارها، هنگامي كه امكان- كاري- برايتان به وجود آمد، اقدام كنيد.
همچنين حضرت در خصوص «شدت عمل در مواقع لازم»  مي فرمايند: شدت و سختگيري را، با كمي نرمش درهم آميز، در آن جا كه مدارا كردن بهتر است، مدارا كن! اما آن جايي كه جز با شدت عمل، كار از پيش نمي رود، شدت را به كار بند.

10- مشورت با صاحب نظران و آگاهان
بايد توجه داشت كه انتخاب يك امر مهم در زندگي فرد و آينده جامعه اي است كه در آن زندگي مي كند با يك انتخاب درست، اولاً امانت الهي به دست كسي كه شايسته امانتداري آن است، سپرده مي شود و ثانياً فرد مي تواند پاسخگوي راي خود در روز قيامت در پيشگاه خداوند بزرگ باشد.
 بنابراين اگر مي خواهيم فردي را براي احراز پستي انتخاب كنيم و از توانمنديها و قابليت هاي آن آگاهي كافي ندارند، عاقلانه ترين راه اين است كه با صاحب نظران و آگاهان و دلسوزان امر مشورت كنيم تا در انتخاب خود درست عمل كنيم با اين كار اولاً ضريب خطا را در انتخاب خود به شدت كاهش مي دهيم. ثانيا: در صورت مشورت با نيك خواهان و افراد با صلاحيت، در پيشگاه خداوند معذرو خواهيم بود.
حضرت علي (ع) در عهدنامه خود به مالك اشتر در اين خصوص توصيه مي كند؛ « به رفتار كارگزارانت بينديش و پس از آزمايش آنها را به كارهايي، منصوب كن و به ميل خود و بدون مشورت با ديگران آنها را به كار مگمار. زير دنبال هواي نفس رفتن و به راي ديگران توجه نكردن از موارد ظلم و خيانت محسوب مي شود.»
حضرت علي (ع) به مالك اشتر توصيه مي كند كه در انتخاب كارگزاران با ديگران مشورت كند، اما به چه كساني؟
اميرالمومنين علي (ع) در نامه خود به مالك اشتر، او را از مشورت با برخي از افراد برحذر مي دارد؛ « در مشورت كردن اشخاص بخيل را دخالت مده كه ترا از نيكي و كار خير باز داشته و ترا از فقر مي ترساند و نيز با آدم ترسو مشورت مكن كه ترا در انجام كارها سست مي كند و همچنين شخص حريص را مورد شور قرار مده كه حرص ستم نمودن را در نظرت آرايش مي دهد. به تحقيق كه بخل و ترس و حرص، غرايزي هستند كه از سوء ظن به پروردگار سرچشمه مي گيرند.»

نويسنده: عليرضا تاجريان