بزرگنمايي:
مردم گيلان مانند مردم ديگر مناطق ايران، آداب و رسوم ويژه‌اي براي سوگواري حسين بن علي (ع) دارند.
محرم در باور مردم گيلان جلوه‌اي از مظلوميت و حماسه قيام عاشوراييان نهضت حسيني (ع) است.
*سياه‌پوش گيلان در ماه محرم
همزمان با آغاز اين ماه حزن و اندوه سراسر نقاط گيلان سياه‌پوش مي‌شود و مردم اين سامان خود را عزاداري تاسوعا و عاشورا و ديگر شب‌هاي محرم آماده مي‌کنند.
مردم گيلان به طور معمول سعي مي‌کنند تا در روزهاي نهم و دهم محرم به زادگاه خود بروند و در جمع بستگان و آشنايان در مراسم عزاداري شرکت کنند.
روضه‌خواني، سينه‌زني، زنجيرزني، چهل منبر، شام غريبان، تعزيه خواني و … از جمله مراسم‌هاي عزاداري در ماه محرم گيلان است.
مردم گيلان در دهه نخست ماه محرم با حضور در مساجد و حسينيه‌ها و برگزاري مراسم نوحه، مصيبت‌خواني، سينه‌زني و زنجيرزني با آيين‌هاي ويژه خود حماسه حسيني و مظلوميت اهل بيت را در باور مردم به نمايش مي‌گذارند.
هر ساله آيين‌هاي سوگواري مختلفي در مناطق شهري و روستايي گيلان توسط عزاداران حسيني اجرا مي‌شود که ريشه در فرهنگ ديني مردم اين استان دارد.
آماده‌سازي مساجد و حسينيه‌ها، علم‌بندي و سياه‌پوش کردن سردر مساجد و معابر و برپايي مجالس روضه‌خواني، سينه‌زني و زنجيرزني از آيين‌هاي ويژه اين ماه است.
*علم‌بندي ماه محرم در گيلان و ماسوله
علم‌بندي يکي از آيين‌هاي ويژه ماه محرم در گيلان است که از يک روز مانده به محرم تا روز هفتم اين ماه در مناطق شهري و روستايي گيلان با آيين‌هاي خاصي برگزار مي‌شود.
در اين مراسم مردم مناطق مختلف با پذيرايي از عزاداران در مساجد و حسينيه‌ها با تشکيل دستجات مختلف سينه‌زني و خواندن نوحه، پرچم‌هاي سياه را به نشانه عزاداري سيدالشهدا (ع) بر بالاي سر در مساجد و گنبدهاي آن نصب مي‌کنند.
اين مراسم در شهرک تاريخي ماسوله و آستانه‌اشرفيه جلوه‌اي ويژه دارد و هر ساله افراد زيادي براي شرکت در اين مراسم به مناطق مذکور سفر مي‌کنند.
*زنجيرزني‌ها با شيوه‌هاي مختلف در گيلان/ تعزيه‌خواني ماه محرم در گيلان
تشکيل دسته‌هاي سينه‌زني و زنجيرزني با شيوه‌هاي مختلف دو ضرب، پنج ضرب و سه ضرب بر سينه و پشت نمونه‌اي از عزاداري در اين ايام است که با توجه به نوع نوحه و ريتم آن در مناطق مختلف استان اجرا مي‌شود.
برگزاري مراسم تعزيه‌خواني، آتش‌زدن خيمه‌ها، راه‌اندازي کاروان‌هاي شتر و اسب با سواران سبز پوش و سرخ پوش از ديگر آيين‌هاي سوگواري شهادت سالار شهيدان کربلا و ياران باوفايش است.
جوانان گيلاني نيز در اين ايام حضور فعال و خودجوش دارند و با تشکيل هيئت‌هاي مختلف از جمله هيئت علي‌اکبر و خيمه جوانان بني هاشم فضاي مملو از معنويت را به نمايش مي‌گذارند.
*سوگواري ايام ماه محرم در امامزادگان گيلان
برخي از مناطق گيلان به دليل وجود بارگاه امامزادگان جلوه‌اي ديگر در ماه سوگواري سالار شهيدان پيدا مي‌کنند.
بيشتر روستاها و مناطق شهري گيلان در اين ايام تا پاسي از شب مملو از حضور دوستداران سالار شهيدان براي برگزاري مراسم‌هاي عزاداري است و آنها با حضور در مساجد، تکايا و راه‌اندازي دسته‌هاي عزاداري به سوگواري مي‌پردازند.
شکوه و عظمت اين مراسم که با نوحه‌خواني، مداحي، سينه‌زني، زنجير زني و شبيه‌خواني همراه است در روزهاي تاسوعا و عاشورا به اوج خود مي‌رسد.
در آستانه‌اشرفيه و امامزاده هاشم در جاده رشت به رودبار نيز در اين ايام مملو از حضور سوگواران اهل بيت است و هر ساله در ماه محرم مردم اين استان با راه‌اندازي دسته‌هاي مختلف عزاداري به اين مکان‌ها مي‌آيند.
*تشکيل جلسات وعظ در ماه محرم گيلان
تشکيل جلسات وعظ و دعوت از روحانيون براي سخنراني در منازل، تکايا و مساجد از برنامه‌هاي ديگري است که در دهه نخست ماه محرم انجام مي‌شود.
مردم گيلان هر ساله در ايام ماه محرم به خاطر مظلوميت حسين(ع) و ياران با وفايش در مبارزه با ظلم و ستم يزيديان و مصيبتي که بر اهل بيتش روا شد با سر و سينه زدن، ياد و خاطره کربلاي حسيني را زنده مي‌کنند.
هزاران شيفته حسيني با آغاز ماه محرم، کاروان دل را به هواي کربلا چنان روان مي‌کنند که گويا خود از حماسه‌سازان آن هستند.
شيعيان خاندان عصمت و طهارت همراه با قافله کربلا در اين ايام از کربلاي دل مي‌آيند و همراه حسينيان به حماسه‌اي ديگر مي‌پردازند.
قمه‌زني از جمله مراسم‌هاي کهن در برخي نقاط گيلان بود که فرد عزادار با قمه بر سر خود مي‌زد و خون‌آلود به عزاداري مي‌پرداخت که امروزه ديگر چنين مراسمي رواج ندارد هر چند ممکن است در برخي از نقاط دورافتاده قمه‌زني را انجام دهند اما به صورت آشکار از اين روش استفاده نمي‌شود.
*آيين چهل منبر گيلان در شب تاسوعا و عاشوراي حسيني
آيين سنتي «چهل منبر» از ديگر مراسمي است که در شب عاشوراي حسيني در اغلب مناطق گيلان اجرا مي‌شود و بانوان نقش پررنگ‌تري در اجراي اين مراسم دارند.
در غروب تاسوعاي حسيني برخي از افراد که نذر و حاجتي دارند با قرار دادن يک ميز چهار پايه و ظرفي پر از برنج و مقداري خرما در کنار ظرفي خالي به همراه تعدادي شمع به اجراي اين آيين مي‌پردازند.
در اين بين عزاداران حسيني که اغلب آنها بانوان هستند و نيتي در دل دارند بايد 40عدد شمع و خرما تهيه کرده و با پاي پياده 40 بار مسافتي را طي کنند و هر بار که به مقصد رسيدند يک عدد شمع و يک عدد خرما در آنجا قرار دهند.
*طشت‌گذاري در تالش
رئيس اداره تبليغات اسلامي تالش برگزاري مراسم‌هاي ويژه عزاداري امام حسين (ع) در نقاط مختلف گيلان را ريشه در فرهنگ اين سرزمين و عشق و ارادت مردم نسبت به اباعبدالله دانست.
حجت‌الاسلام عباس مصباحي، يکي از آيين‌هاي ويژه ماه محرم در تالش را طشت‌گذاري ناميد و اظهار کرد: در اين آيين «طشت» نماد مشک سقاي کربلا و نماد آب است که به روي حسين (ع) و يارانش بسته شد و اين رسم از روز 27 ماه ذيحجه آغاز مي‌شود.
وي افزود: واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روي امام حسين (ع) و يارانشان و ايثارگري‌هاي سقاي کربلا حضرت ابوالفضل (ع) براي رسانيدن آب به تشنگان و حماسه‌آفريني آنها که با لباني تشنه، شهد شهادت را نوشيدند قداست و جايگاه والاي آب را در فرهنگ شيعيان به ويژه ايرانيان که از ديرباز نيز از جايگاه خاص و معنوي برخوردار بوده، عمق و وسعت بسياري بخشيده است.
اين مسئول، برگزاري مراسم سنتي طشت‌گذاري را در راستاي انعکاس ايثارگري سقاي کربلا عنوان کرد و گفت: در تمام نقاط مختلف استان و حتي کشور شاهد شکل‌گيري آداب و رسوم و آيين‌ها براي به نمايش گذاشتن مظلوميت شهداي کربلا هستيم.
*فعاليت 1700 هيئت مذهبي گيلان در ماه محرم
معاون فرهنگي تبليغات سلامي گيلان نيز اين سرزمين را مهد آيين‌ها و سنت‌هاي مختلف در مناسبت‌هاي خاص عنوان کرد.
حجت‌الاسلام سيد حسين گل‌ميرزاده با اشاره به اينکه در ايام ماه محرم بالغ بر يک‌هزار و 700 هيئت عزاداري در گيلان فعاليت مي‌کنند و کارهاي مذهبي و تبليغي را انجام مي‌دهند.
وي به آموزش مداحان اشاره کرد و افزود: در طول سال به مداحان اهل بيت(ع) آموزش‌هايي ارائه مي‌شود که از يک ماه گذشته اين آموز‌ش‌ها از طرف اداره کل تبليغات اسلامي گيلان به صورت ويژه برگزار شد.
*برگزاري 100 کلاس آموزشي براي مداحان گيلان
به گفته اين مسئول، در مدت مذکور بيش از 100 کلاس آموزشي براي مداحان برگزار شده است.
وي عاشورا را بهترين زمينه براي فعاليت مداحان اهل بيت(ع) و مبلغان دانست و تصريح کرد: مداحان مي‌توانند از عاشورا براي انتقال مفاهيم و معارف ديني به اقشار مختلف مردم بهره ببرند.
گل‌ميرزاده به ايجاد خانه عالم در گيلان اشاره کرد و يادآور شد: گيلان 300 روستاي بالاي 500 خانوار دارد که تمام اين روستاها نيازمند خانه عالم هستند و اکنون با کمبود خانه عالم در استان مواجه هستيم.
وي با بيان اينکه حدود 60 خانه عالم در گيلان وجود دارد، خاطرنشان کرد: تنها در يک سوم روستاهاي گيلان خانه عالم براي استقرار مبلغان ديني احداث شده است.
معاون فرهنگي تبليغات اسلامي گيلان متذکر شد: در بقيه روستاهاي واجد شرايط گيلان با پيگيرهاي سازمان تبليغات اسلامي خانه عالم احداث مي‌شود.
وي آگاهي و بينش بيشتر مردم، تبيين موضوع سيره ائمه(ع) به ويژه امام زمان(عج)، ويژگي منتظران مهدي(ع)، تبيين ولايت فقيه و اهميت رهبري و نقش ولي فقيه و... را از جمله فعاليت روحانيون مستقر در خانه‌هاي عالم برشمرد.
گل‌ميرزاده از برگزاري 120 گفتمان و جلسه با محوريت تبيين فلسفه عاشورا و واقعه کربلا در ايام ماه محرم خبر داد.
*اهميت نقش واقعه عاشورا در زنده نگاه داشتن اسلام
شاعر و مداح برجسته اهل بيت (ع) نيز با بيان اينکه شيعه در دنيا از مقام بسيار بالايي برخوردار است، اظهار کرد: ما مداحان اهل بيت (ع) بايد ارزش و قدر خود را بدانيم و حرمت يکديگر را حفظ کنيم.
وي افزود: ما بايد صفاتي مانند خضوع و خشوع را در زندگي سرلوحه رفتارهاي ما قرار دهيم و به عنوان يک الگو و اسوه حسنه در جامعه ظاهر شويم.
اين شاعر اهل بيت (ع) به اهميت نقش واقعه عاشورا در زنده نگه داشتن اسلام اشاره کرد و گفت: وظيفه ما مداحان، شاعران و ذاکران، معرفي صحيح فرهنگ عاشورا است تا اين فرهنگ بدون تحريف به نسل هاي آتي منتقل شود.
*خرافات از مشکلات هيئت‌هاي مذهبي است
مدير کل تبليغات اسلامي گيلان نيز با اشاره به تلاش دشمن براي به انحراف کشاندن برنامه‌هاي مذهبي اظهار کرد: خرافات و بدعت‌ها ازجمله مشکلاتي است که بعضاً در بين هيئت‌هاي مذهبي ديده مي‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمين جمال ياري، افزود: بايد با همکاري و تعامل و برگزاري آموزش‌هاي لازم با اين گونه موارد مبارزه کرد.
به گفته وي شوراي هيئت‌هاي مذهبي نقش مهمي در کاهش انحرافات در مناسبت‌هاي مذهبي و اعياد و شهادت ائمه معصومين (ع) دارد.
وي رواج سبک‌هاي غير سنتي و نامتداول عزاداري و استفاده از ابزار نامناسب را يکي از خرافاتي دانست که بايد با آن مبارزه جدي شود.
اين مسئول، انسجام و صميميت در هيئت‌هاي مذهبي را لازم و ضروري دانست و خاطرنشان کرد: هيئت‌هاي مذهبي که داراي مجوز از تبليغات اسلامي هستند بايد با توجه به نياز منطقه و اهميت انجام فعاليت‌هاي اعتقادي، حوزه عملکردي خود را توسعه دهند.