بزرگنمايي:
گيلان انلاين- 12بهمن ماه 1290 خورشيدي، سالروز اعدام چهار تن از مشروطه
خواهان گيلان، به دست روسيه تزاري است که در يک دادگاه فرمايشي و با شاهدان
دروغين اعدام شدند و بناي يادمانشان اين روزها محل بازديد بسياري از
شهروندان است.
«يوسف خان جوبنه اي» سرتيپ نظميه (شهرباني) وقت رشت يکي از
اين چهار انقلابي بود که به دليل مقاومت در برابر خواست «نکراسف»، کنسول
روسيه در رشت- که مرتب به بهانه هاي واهي خواستار حبس و تاديب مشروطه
خواهان و مجاهدان مي شد- محکوم به اعدام شد.
همچنين «صالح خان مژدهي» رسد چي باشي ژاندارمري رشت در کنار
«کاظم خان نوکام»، نايب کلانتري سبزه ميدان محله کياب و«ملا عبد العزيز
شريعتمدار کرگانرودي» روحاني غيور تالشي که از روحانيان گيلاني مدافع
مشروطه بود و در زمان شايع شدن حمله محمدعلي شاه به گيلان، تفنگچيان تالش و
مشورطه خواهان را براي مقابله تجهيز کرد، چهار نفري بودند که امروز يادمان
آنها در فضاي شهر رشت، يادآور رشادت هايي است که اين افراد در مقابل تهاجم
بيگانگان به خاک ايران و گيلان داشتند.
89 سال بي نشاني
از زماني که هر چهار شهيد راه وطن را در يک گودال و بدون
آداب مذهبي پاي چوبه دارشان دفن کردند و شفته آهک بر آن ريختند، تا زماني
که بناي يادبودي برايشان ساخته شد، 89 سال طول کشيد.
بعد از اعدام (جمعه، 13صفر 1330 هجري قمري مصادف با 12بهمن
1290) آزادي خواهان تنها توانستند نشانه اي در محل دفن اين چهار شهيد قرار
دهند تا با گذر زمان و عادي شدن اوضاع بتوانند بناي يادبودي براي آنها
احداث کنند.
محل دفن اين چهار شهيد که در زمان شهادتشان محدوده خارج از
شهر و سبزه زاري معروف به «صحراي ناصريه» ناميده مي شد، با احداث بيمارستان
پورسيناي رشت در صحراي ناصريه، بخشي از اين بيمارستان شد و به رغم اينکه
توسط آزاديخواهان خريداري و يادماني گِلي براي نخستين بار بر مزار شهداي
مشروطه ساخته شد اما، تا زمان روي کار آمدن نخستين دوره شوراي شهر رشت،
هنوز اين بخش در حصار بيمارستان پورسينا و در حياط بخش عفوني آن قرار گرفته
بود و کمتر کسي مي دانست صاحب اين مزارها کيست.
در نهايت با روي کار آمدن نخستين دوره شوراي شهر رشت، اين گور
دسته جمعي از بخش عفوني بيمارستان پورسينا مجزا و در نهايت با هزينه يک
گيلاني مقيم خارج صاحب بناي يادبودي در خور اين شهدا شد.
تلاش براي خروج آرامگاه شهدا از بخش عفوني بيمارستان
رئيس نخستين دوره شوراي شهر رشت درباره چگونگي جداسازي آرامگاه شهداي مشروطه از بخش عفوني بيمارستان پورسينا مي گويد: طبق مذاکراتي که بين کميسيون فرهنگي شورا با دکتر بهبودي- رئيس
وقت بيمارستان- انجام شد، پيشنهاد خارج شدن اين محوطه از بيمارستان مورد
موافقت قرار گرفت و مقدمات اين جداسازي فراهم شد.
سروش اکبرزاده مي افزايد: بسياري از حرکت هاي فرهنگي شوراي
اول، با مشارکت هاي مردمي انجام مي گرفت و در موضوع يادمان شهداي مشروطه
نيز تمامي هزينه هاي ساخت توسط مهندس «مهدي متقالچي» تامين شد.
رئيس کميسيون فرهنگي نخستين دور شوراي شهر رشت همچنين از
پيگيري هاي دکتر صالحي پزشک فرهنگ دوست گيلاني در اين امر به نيکي ياد کرده
و يادآور مي شود: باني اصلي و واسطه مشارکت مهندس متقالچي، شادروان «دکتر
صالحي» بود و در نهايت با تلاش هاي وي، چهار دستگاه ماشين لباس شويي بزرگ
ويژه بيمارستان به مبلغي حدود 40 ميليون تومان براي بيمارستان پورسينا
خريداري شد تا مديريت بيمارستان به شهرداري رشت اجازه داد بخش شهيدگاه را
از محوطه بيمارستان خارج کند.
اکبرزاده مي افزايد: همچنين تمامي هزينه هاي طراحي و اجراي
بناي يادبود را نيز مهندس متقالچي به طراح و مجري يعني مهندس «کاظم دلشاد»
پرداخت کرد.
الگوي ايراني- اسلامي، سمبلي براي انتقال پيام شهدا به چهارگوشه جهان
ساخت يادمان شهداي مشروطه گيلان يک سال به طول انجاميد و در
نهايت طي مراسمي به بهره برداري رسيد. يادماني برگرفته از الگوهاي ايراني-
اسلامي که سمبلي براي انتقال پيام شهدا به چهارگوشه جهان است.
طراح اين يادمان توضيح مي دهد: الگوي اين طرح برگرفته از گنبدهاي معماري ايراني- اسلامي
است اما سازه آن به نحوي اجرا شده که گويا اين گنبد به چهار وجه تجزيه شده و
نوک گنبد به سمت خارج است نه به سمت داخل.
کاظم دلشاد ادامه مي دهد: از منظر اين طرح، شهيد طاقت گنبد
بسته را نداشته و شکستن فضاي بسته، پيام خود را به چهار گوشه عالم در شرق،
غرب، شمال و جنوب مي رساند.
وي همچنين به حجم مکعب مستطيل وسط چهار وجه يادمان اشاره کرده
و يادآور مي شود: اين حجم مکعب از قبل اجرا شده بود و طرح جديد به نحوي
اجرا شده که هم اثر پيشينيان حفظ شود و هم اين حجم عمودي در وسط چهار وجه
برش خورده گنبد قرار گيرد.
دلشاد ادامه مي دهد: به دليل اينکه شهدا در واقع قبر مجزا
نداشتند و هر چهار نفر را در يک گودال دفن کردند، از سمبل حجم مکعبي
استوانه اي به عنوان نماد قبر استفاده شده است.
طراح يادمان شهداي مشروطه اضافه مي کند: اجراي طرح يادمان
حدود سه ماه زمان برد. ابتدا يک قالب فلزي با سيستم هاي کامپيوتري در تهران
طراحي شد و طرح را به صورت قالب بتني اجرا کرديم و روي آن رنگ خورده و از
از سمت داخل نيز کاشي هاي رنگي با نمادهاي ايراني ترکيب شد.
وي تصريح مي کند: هزينه 30 ميليون توماني طراحي، مسابقه و
اجراي يادمان شهدا از سوي مهندس متقالچي پرداخت شد و پيگيري اجراي اين طرح
را دو نفر نماينده ايشان در ايران برعهده داشتند.
دلشاد اما با انتقاد از عملکرد شهرداري رشت در رنگ آميزي اخير
اين يادمان خاطر نشان مي کند: متاسفانه شهرداري اخيراً با رنگ آميزي بسيار
ناشيانه موجب از بين رفتن طرح اصلي شده است.
وي مي افزايد: به جاي اينکه رنگ آميزي را به يک هنرمند خبره
بسپارند تا در ظرافت هاي کار دقت لازم را داشته باشد، کار به نقاشي عادي
سپرده شده و رنگ هاي اجرا شده به داخل کاشي کاري هاي تزيني نفوذ کرده و نما
و زيبايي اوليه را از بين برده است.
با اين حال يادمان شهداي مشروطه گيلان همچنان پابرجاست و
هرسال در 12 بهمن ماه يادآور رشادت هايي است که مرداني از سرزمين گيلان در
برابر مهاجمان به خاک اين خطه از خود نشان دادند.