بزرگنمايي:

نسیم گیلان - معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور گفت: بیشترین آلودگی نفتی در خزر از سوی همسایگان شمالی این دریا است که به دلیل شیب خزر این آلودگی‌ها به سمت ایران پیشروی می‌کند.
نیلوفر عابدین‌زاده در گفت‌و‌گو با ایسنا-منطقه گیلان، گفت: خزر به عنوان بزرگترین دریاچه دنیا نزدیک به 40 درصد مجموع مساحت دریاچه های دنیا را شامل می‌شود. ناحیه جنوبی دریای خزر، آبهاى ساحلى ایران را تشکیل داده و در حدود 39 درصد از سطح و حجمی بیش از 65 درصد از کل آب دریا را تشکیل می دهد.
وی افزود: ایران در منطقه خزر، با و جود آنکه تنها 4 درصد از کل خاک کشور را در بر می‌گیرد و هیچ گونه بهره‌برداری از منابع نفت و گاز واقع در این منطقه از جمله در آبهای آن صورت نمی‌گیرد، در مقابل 40 درصد از فعالیت‌های کشاورزی را به خود اختصاص داده است.
عابدین زاده با اشاره به اینکه دریای خزر در بسیاری جهات خصوصا از 3 منظر منحصر به فرد است، محیط زیست، اقتصاد و جغرافیای سیاسی، ادامه‌ داد: موقعیت استراتژیک دریای خزر بین اروپا و جنوب شرقی آسیا، این دریا را شاهراه اصلی برای حمل و نقل کالا میان اروپا و کشورهای ساحلی خزر، ترکیه، خاورمیانه و آسیای شرقی کرده است. مهم‌ترین ویژگی اقتصادی خزر، نفت و گاز است که آن را پس از خلیج فارس و سیبری، واجد بیشترین ذخایر نفتی جهان کرده است.
معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور در خصوص تنوع‌زیستی دریای خزر با بیان اینکه تنوع بیولوژیکی در دریاچه خزر به دلیل اختلاف میان شرایط فیزیکی هر یک از سه بدنه آبی مذکور، تاریخچه خاص زمین‌شناسی و انزوای جغرافیایی‌؛ غنی و در عین حال متفاوت است،خاطرنشان کرد: بخش شمالی غنی‌ترین تنوع گیاهی و جانوری و خلیج قره‌بغاز کمترین تنوع را در خزر دارد.
وی افزود: عرصه‌هایی نظیر باتلاق‌ها، مصب‌ها و رودخانه‌هایی که به دریای خزر می‌ریزند نیز همیشه به‌عنوان زیستگاه‌های ارزشمند و غنی مورد توجه جامعه جهانی قرار داشته‌اند. عوامل تهدیدکننده تنوع‌زیستی خزر کم نیست. به‌عنوان نمونه می‌توان از مهار آب رودخانه‌ها، شکارهای غیرمجاز، نوسانات سطح آب، آلودگی‌های مختلف، حضور گونه‌های ناشناخته و تغییرات اقلیمی نام برد.
عابدین زاده افزود: در حال حاضر آلودگی نفتی و تجاوز جانورانی به نام شانه‌داران ژله‌ای به حریم خزر بشدت این اکوسیستم را تهدید می‌کند. متاسفانه ماهیان خاویاری خزر نیز که بیشتر از 90 درصد نیاز بازارهای جهانی را تامین می‌کنند، تنها به دلیل همین بحران‌های زیست‌محیطی بشدت در معرض خطر قرار گرفته‌اند.
وی تصریح کرد: دریای خزر از 575 نوع گیاه، 1332 گونه جانور و 850 نمونه ماهی برخوردار است. البته غنای دریا، بیشتر به ماهی است . همچنین دریای خزر از جهت اینکه بخش قابل توجهی از محصولات شیلات منطقه و نیز حدود نود درصد خاویار جهان را تولید می‌کند، برای کشورهای ساحلی دارای اهمیت است.
عابدین زاده با اشاره به اینکه در اختیار بودن بیش از 25 درصد ذخیره ی نفتی جهان و نیز بیش از 20 هزار چاه فعال و غیر فعال نفت از دیگر ویژگی‌های این اکوسیستم ارزشمند است، تصریح‌ کرد: ویژگی‌های جوی آن به رویش جنگل و توسعه ی کشاورزی کمک کرده، زمینه‌های اشتغال را فراهم می آورد . ضمن اینکه راه ارتباطی مناسب و امنی برای حمل و نقل بار و مسافر است.
وی در خصوص آلودگی دریای خزر گفت: زیرساخت ها در اطراف دریای خزر اثرات جدی بر این اکوسیستم داشته که در نتیجه خسارات دراز مدت به دریا تحمیل شده است. فعالیت‌ها در اطراف دریای خزر باعث عدم تعادل این اکوسیستم بسیار حساس و شکننده شده است. دریای خزر به دلیل مسائل مختلف از جمله آلودگیهای استخراج نفت، رودخانه و دریا، سطح آب، خسارت بیولوژیکی و عدم رژیم حقوقی در میان همسایه‌ها در معرض خطر جدی قرار دارد.
عابدین زاده تصریح کرد:لکه‌های نفتی بزرگ در سطح دریا و هزاران جریب خاک آلوده به نشت نفت رها شده از چاه، برخی از بخش های آلودگی این اکوسیستم هستند. علاوه بر این، صنایع مختلف مربوط به آلودگی به خصوص صنایع شیمیایی و معدنی، کود و سموم زمین های کشاورزی و .... وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه حمل و نقل از طریق دریا نیز همیشه مشکل ساز بوده است، گفت: استخراج نفت و گاز می‌تواند منجر به افزایش، آلودگی خاک و هوا و دریا و همچنین انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند متان دی اکسید کربن در نتیجه افزایش گازهای جهانی شود.
معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور ادامه داد: تخمین زده شده است که تولید سوخت از خزر حدود 20-15میلیون تن دی اکسید کربن منتشر می‌کند. سالانه 122 هزار و 350 تن آلودگی نفتی ،304 تن کادمیوم و 34 سرب تن وارد دریای خزر می‌شود. بیشترین آلودگی نفتی از سوی همسایگان شمالی این دریا است که به دلیل شیب خزر این آلودگی‌ها به سمت ایران پیشروی می‌کند.
وی با اشاره به اینکه این مسائل علاوه بر تاثیر منفی بر دریای خزر اثرات جدی بر رفاه انسان،گیاهان و حیات وحش منطقه دارد،گفت: منابع اصلی آلودگی دریای خزر، آلودگی ناشی ازمنابع مستقر در خشکی، آلودگی ناشی از حفاری در دریا، آلودگی ناشی از تخلیه مواد زاید و سمی، تخلیه زوائد اتمی که خطرناکترین اقدام بشمار می‌آید، آلودگی ناشی از کشتی‌ها، آلودگی ناشی از اتمسفر، حفاری و اکتشاف در بستر عمیق دریاها این دریا را رنج می‌دهد.
عابدین‌زاده ارزیابی میزان تاثیرات زیست محیطی آلاینده های پایدار در محیط زیست دریایی و توجه فوری به پیداکردن و معرفی جایگزین بهتر برای آن دسته ازموادشیمیایی که دارای اثرات زیانبار راهکارهای مدیریتی رفع آلودگی دریای خزر دانست و گفت: درغیراین صورت، این موادخطرات غیرقابل کنترل به محیط زیست وسلامت انسان وارد می سازند .
وی افزود: ترویج بهترین تکنیک‌های زیست محیطی برای کنترل آفت درکشاورزی و آبزی‌پروری،شناسایی منابع آلاینده دریای خزر با منشأ خشکی، در این طرح تله های آلودگی که شامل آب‌های سطحی و زیر زمینی هستند با استفاده از تصاویر ماهواره ای و نقشه‌ها در مصب رودخانه ها معین شد و منشأ آلودگیها مشخص می‌شود.
عابدین زاده در خصوص فعالیت‌ها، عملکردهای ملی، خط مشی‌ها و راهکارها، گفت: جمع‌آوری و نگهداری فهرست منابع مشخص آزادکننده آلاینده های آلی پایداروشناسایی و ارزیابی این منابع می‌تواند،یک پایه و اساس برای جلوگیری وکنترل آلودگی باشد.
وی تصریح کرد: توسعه برنامه‌های جامع ملی و قابل اجرا برای کاهش یا حذف میزان نشر و تخلیه آلاینده های آلی پایدار شامل هدفها، زمان‌بندی‌ها و اندازه‌گیری بخش ویژه برای صنعت و کشاورزی، اولویت به کنارگذاری یا تحریم موادشیمیایی که به صورت غیرقابل کنترل به انسان ومحیط زیست آسیب می‌رسانند. این عمل از طریق جایگزینی توسط مواد مناسب زیست محیطی، کاربرد بهترین تکنیک قابل دسترس و بهترین عملکرد زیست محیطی و بکارگیری روشهای تلفیقی کنترل و جلوگیری از آلودگی صورت می گیرد.
معاونت آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور بر ایجاد یک برنامه نظارت مستمر زیست محیطی جهت کنترل آلودگی ناشی ازآلاینده های آلی پایدار تاکید کرد و توسعه روشهای مناسب جهت ایجادتسهیلات برای جمع آوری و دفع زیست محیطی زایدات حاوی آلاینده‌های آلیرا موثر دانست.
وی تاکید کرد: توسعه برنامه هایی جهت ارتقای استفاده آگاهانه ازموادی که باعث تخلیه ونشرآلاینده های آلی پایدار از منابع مختلف می شوند شامل تکنیکهای بهینه کشاورزی که استفاده از آفت کشها را برای تولید محصول محدود می‌کند .
عابدین زاده افزود: تصویب و اجرای قراردادها و توافقنامه های بین المللی جهت کاهش آلودگیهای ناشی ازآلاینده‌های آلی پایدار،تعیین انواع و مقادیر آلاینده های آلی پایدار استفاده شده در منطقه و ارزیابی وجودآلاینده های درمحیط زیست دریایی از دیگر راهکارها است.
وی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین مسائل دریای خزر که پس از فروپاشی شوروی، ظهور و بروز بیشتری پیدا کرد، ضرورت تعیین رژیم حقوقی جدید آن است که بعد از 25 سال و برگزاری 5 نشست سران و 51 جلسه کارشناسی در تاریخ 21/5/97، سند 18 صفحهه ای مربوط به آن امضا شد.در این سند موضوع تقسیم‌بندی دریای خزر با توافق نمایندگان هر پنج کشور گنجانده شده است.
انتهای پیام