بزرگنمايي:

نسیم گیلان - رشت- 21 مرداد را در حالی روز دریای خزر نام نهاده اند که روزگار این دریاچه بزرگ که نام دریا گرفته تیره و تار است.
کاسپین این روزها حال بیماری را دارد که فرزندانش بیش از نجات جانش به فکر سهم ارث خود از او هستند.
این بزرگ ترین پیکره آبی بسته در سطح زمین با قریب44درصد ظرفیت دریاچه های دنیا سرشار از ثروت و موهبت از نفت و گاز گرفته تا انواع آبزیان و همچنین مسیری برای تجارت ارزان است.
دریایی که پنج کشور ایران، روسیه، ترکمنستان ، قزاقستان و آذربایجان بر سر خوانش نشسته نمک خورده و نمکدان شکسته اند.
آلودگی ناشی از سموم و کودهای شیمیایی ، انواع فاضلابها و پسابهای صنعتی ، نشت نفت از چاه های نیمه فعال و همچنین نفتکش ها ، ایجاد سازه های بدون ملاحظات محیط زیستی در ساحل و دریا بخشی از دردهایی است که به جان این دریا افتاده.
این درحالی است که به گفته کارشناسان نبود ارتباط طبیعی با سایر اقیانوس ها آن را به یک زیست بوم بسیار ویژه با آسیب پذیری بالا در برابر عوامل خارجی نسبت به دریاهای آزاد تبدیل کرده است.
*سهم ما از آلودگی ها
سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با اشاره به تهدیدات زیست محیطی این دریا گفت: طبق تحقیقات روسیه با 75 درصد و ایران با 13 درصد به ترتیب جزء آلوده سازترین کشورهای همسایه این دریا هستند.
فریبرز جمال زاده اظهار داشت: در حوزه آلودگی نفتی نیز کشور آذربایجان به علت قدیمی بودن فناوری استخراج بیشترین سهم را دارد آلودگی هایی که با توجه به جریان آب بیشترین میزانش نصیب سواحل ایران می شود.
وی به عنوان نمونه به ورود 26 تن گلوله نفتی به سواحل ایران در حاشیه خزر در سال 92 اشاره کرد.
در حوزه استان گیلان تولید تقریبا دو هزار تن زباله در روز ، وجود 15 شهرک صنعتی ، 9 ناحیه صنعتی و 9 ناحیه کارگاهی اغلب بدون سیستم تصفیه ، تولید حدود 400 هزار متر مکعب فاضلاب در روز ، وجود 200 هزار هکتار زمین کشاورزی که بخش مهمی از پسابهایش به خزر می ریزد،آلودگی های ناشی از پساب صنایع و تغییر کاربری سواحل بر تن رنجور این دریا زخم می زند.
*خزر بهشت گردشگران
این در حالی است که به گفته معاون اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان تنوع جانداران و اکوسیستم های غنی وابسته به آن شامل تالاب ها، جنگل ها رودخانه ها چراگاه ها نوار ساحلی زیبا و مصب ها موقعیت های مناسبی را برای اکوتوریسم فراهم کرده که می تواند جاذبه های بالقوه برای گردشگران باشد.
منصور سربازی ، راهکارهای اجرایی و مدیریتی برای حفظ سلامت خزر را تدوین قوانین مناسب در مورد تعیین حد حریم و بستر دریا با لحاظ کردن دوره های نوسان حد پیشروی و پسروی آب و ضرورت علامت گذاری آن و اطلاع رسانی عمومی در این خصوص را ضروری خواند.
وی خاطرنشان کرد: بازنگری در خصوص قانون اراضی مستحدث و ساحلی و ماده 63 برنامه چهارم توسعه این نامه اجرایی مربوطه و سایر قوانین مشابه موجب کاهش خسارت ناشی از نوسانات ادواری خزر می شود.
سربازی ، طراحی مناسب سازه هایی که به ناچار در خط ساحلی احداث می شود مانند اسکله ها و بنادر وممنوعیت برداشت مصالح از ساحل به ویژه برداشت از تپه های ماسه ای ساحلی را از دیگر الزامات حفظ دریا خواند.
امری که نخست حساسیت به موقع و پی گیری خود سازمان محیط زیست را می طلبد.
*کاسپین ارزشمند و حساس
عوامل گوناگونی محیط زیست حوزه دریای خزر را هدف گرفته است که در نهایت امکان بهره برداری از منابع دریا از همگان را سلب و یا پرهزینه می سازد.
دکتر ابوعلی گلزاری، فوق دکتری مهندسی محیط زیست از دانشگاه تهران با بیان این مطلب گفت: سرازیر شدن انواع پسابهای صنعتی بویژه نفت و فراورده ها و سموم، ضمن آلوده ساختن آب دریا، حیات آبزیان را نیز به خطر انداخته است.
وی تاکید کرد: عوامل زیست محیطی دریای خزر از لحاظ تاثیرگذاری و شرایط آب و هوایی مناطق همجوار و بطور کلی در دریای خزر بگونه ایست که مجالی برای مسامحه و دفع الوقت دولت های ساحلی باقی نمی گذارد.
وی متذکر شد: با وجود کنوانسیون تهران و انبوه دیگری از اسناد بین‌المللی حاوی تعهدات عام زیست محیطی، واقعیات، قرائن و نشانه‌ها حاکی از آن است که دریای خزر بیمار است و چنانچه اقدام جدی برای حل مصائب زیست محیطی آن معمول نشود، وضعیت آن رو به وخامت بیشتر خواهد رفت.
به اعتقاد وی تاسیس یک سازمان همکاری منطقه‌ای همانند سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریایی برای خلیج‌فارس با ساز وکار اجرایی نظارتی قوی می‌تواند یک راه حل منطقی باشد.
وی در خصوص آبزیان و منابع طبیعی خزر گفت : شرایط ویژه اکولوژیک و مهاجر بودن ماهیان این دریا ایجاب می کند یک نظام مدیریتی و سهمیه بندی استحصال ماهی اندیشیده شود و همچنین به دریای خزر به عنوان دوشیده شدن نبایست نگریست و چه در دریا و چه سواحل باید نگاه توریستی و اکولوژیکی داشت.
این دریا پیش از همه چیز نیاز به مراقبت دارد همانگونه که نسبت به سهم به حق خود از آن حساسیم نسبت به حفظ آن حساس باشیم.
جلوگیری از ورود آلاینده ها از طریق کنترل و مراقبت بر پروژه های نفتی ، ایجاد تصفیه خانه و جلوگیری از ورود پسابهای آلوده به دریا، علمی کردن کشاورزی و جلوگیری از ورود سموم و کودهای شیمایی به دریا، خودداری از ورود گونه های غیربومی ، حرمت نهادن به حریم خزر و رعایت ملاحظات زیست محیطی در ایجاد سازه ها ، بهره برداری معقول از منابع دریا اعم از آبزیان و انرژی از نکاتی است که باید از سوی همه کشورهای حاشیه دریا رعایت شود.
امید است کنوانسیون رژیم حقوقی خزر تضمینی جدی برای رعایت ملاحظات محیط زیستی این دریا باشد که حفظ حیات این دریا مقدم بر سایر مسائل است.
6030