بزرگنمايي:

نسیم گیلان - رشت- گلدسته 14 متری مسجد ساغریسازان رشت که به دلیل آسیب در زلزله سال 69 تخریب شده بود توسط یکی از خیران رشتی ساخته و به این محل باز می گردد.میراث فرهنگی نیزمقدمات ثبت مسجد را انجام داده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان ها، مهری شیرمحمدی: روزگاری نه چندان دور، مشخصه شهرهای دوره اسلامی، وجود مناره های مساجد بود. مناره های بلندی که هم به مسافران در پیدا کردن مسیر کمک می کرد و هم سمبل همان شهر یا محله بود.
شهر رشت نیز از این قاعده مستثی نبود. اگرچه مناره های مساجد قدیمی رشت، ارتفاعی به بلندای مناره های مساجد اصفهان، تبریز و یزد نداشت، ولی هر محله ای با مسجد و مناره آن تشخص می یافت. اما از آن همه مناره های زیبا در محلات هفتگانه قدیمی رشت تنها مناره مسجد بادی اله باقی مانده است.

محله ای با گلدسته 14متری و کتیبه حاج علی شیروانی
یکی از این مناره های زیبا، مناره مسجد ساغریسازان معروف به «گلدسته» بود. سمبل این محله قدیمی رشت با همین مناره 14متری و ماذنه سفال پوشش تشخص می یافت. گلدسته ای که اگرچه به دلیل سهل انگاری در مرمت نابود شد، ولی حالا قرار است به کمک یکی از مهندسان خیر همین محله، مناره مسجد گلدسته به محله ی ساغریسازان بازگردد.
بنا بر نوشته های «یاسنت لوئی رابینو»، کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، مناره مسجد گلدسته ساغریسازان کتیبه ای داشت که سال ساخت و بانی آن بر کتیبه مرمری حک شده بود.
رابینو در کتاب «ولایت دارلمرز» خود در مورد کتیبه مناره مسجد ساغریسازان اینگونه می نویسد: «مناره مسجد ساغری سازان دارای کتیبه ای است که نشان می دهد در ربیع الثانی 1204 (1789 میلادی) یا شاید 1240 هجری (1824 میلادی) به وسیله حاجی علی تاجر شیروانی ساخته شده است.»
وی صورت کتیبه بر گلدسته مسجد ساغریسازان را نیز بدین شرح نوشته است: « هوالله تعالی شانه العزیز وقف موبد نمود این گلدسته را خیر الحاج حاجی علی تاجر شیروانی به تاریخ شهر ربیع الثانی سنه با رس ئیل 1204تا ثواب آن در یوم لاینفع مال و لابنون الا من اتی الله بقلب سلیم عاید او گردد الهم اغفر له و لوالدیه بحرمت محمد و آله الطیبین الطاهرین المعصومین.»
مسجد ساغریسازان هنوز معماری بومی گیلان را حفظ کرده است. دیوارهای سفید، سقف لته پوش و شیروانی هایی که با سفال های قرمز پوشیده شده است. دکتر «منوچهر ستوده» نیز در کتاب «از آستارا تا استرآباد» نوشته است که مسجد ساغریسازان بعدها توسط سید رضی آقای سید رضی رودباری «امام مسجد» مرمت شد. وی در مورد مشخصات این مسجد اینگونه می نویسد: «این مسجد به طول 18متر و عرض 60/11 متر است. هشت فیلیپا در دور ردیف در صحن مسجد است. پایه فیلیپا ها پنج ردیف کاشی به ارتفاع 95 سانتی متر دارد. محیط قسمت پایین فیلیپاها که هشت ضلعی و کاشیکاری است260سانتیمتر است. ارتفاع کاشیکاری داخل محراب 105 سانتیمتر و ارتفاع کاشیکاری از ازاره مسجد 80 سانتیمتر است. محرابی دارد که با خط بسیار بدی بسمله و آیه نور و صلوات بر رسول خدا و آل او و نام های پنج تن و نصر من الله و فتح قریب را گچ بری کرده اند.»
دکتر ستوده که دهه 1340 از مسجد ساغریسازان دیدن کرده بود، یادآور می شود که بخشی از کتیبه مسجد گلدسته که به خط نستعلیق از چپ به راست آیه نور را نوشته، فعلا زیر سیمان کاری رفته است؛ «کتیبه گلدسته مسجد بر سنگ مرمر سفیدی به ابعاد 30در40 سانتیمتر در بدنه گلدسته در میان سیمان کاری نصب است» خوشبختانه وی دو تصویر عمودی و افقی از گلدسته این مسجد در کتاب خود چاپ کرده که منبع خوبی برای احیای گلدسته می تواند باشد.

بعد از زلزله تابستان سال 1369، گلدسته مسجد ساغریسازان ترک برداشت و اهالی این محله از مسئولان شهر خواستار رفع خطر از این بنای آجری 14متری شدند. و به همین خاطر مناره مسجد ساغریسازان بطور کامل تخریب و به خاطره ها پیوست و تنها عکس آن در منابع می توان تاریخی یافت.
در این میان چه بر سر کتیبه سنگی مناره آمد؟
یکی از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان در این باره به خبرنگار مهر می گوید: در زمان تخریب بنده مسئول انتقال کتیبه مناره مسجد گلدسته به موزه رشت بودم. و در زمان انتقال متن کتیبه را به درستی قرائت و متوجه شدم تاریخ ثبت شده در کتاب رابینو اشتباه است.
سید مهدی میرصالحی می افزاید: «رابینو تاریخ کتیبه را 1204 نوشته که درست آن تاریخ 1246 می باشد و کلمه الطیبین را نیز جا انداخته بود. سال نیز به هجری قمری است.»
مسجد ساغریسازان ثبت ملی می شود
اگرچه این مسجد قدیمی و زیبا که معماری بومی خود را در قدیمی ترین محله رشت حفظ کرده، ولی در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت نشده است.
وی در این باره نیز با تأکید برضرورت حفظ بنای این مسجد، می گوید: پرونده ثبتی این بنا شامل ساخت سال، ویژگی های معماری و شرح اثر و پلان آماده شده و برای بررسی و ثبت در فهرست بناهای میراثی کشور به سازمان میراث فرهنگی ارسال شده است.
میرصالحی همچنین از اعطای مجوز از سوی سازمان میراث فرهنگی به منظور نوسازی مناره مسجد گلدسته خبر داد.

خیری که گلدسته ساغریسازان را احیا می کند
محسن قطب زاده، شهروندی است که خاطرات کودکی خود را در محله ساغریسازان به یاد دارد. این مهندس معمار که هزینه احیای گلدسته مسجد ساغریسازان را تقبل کرده، در این باره به خبرنگار مهر می گوید: من خودم بچه محله ساغریسازان هستم، 68سال سن دارم و از کودکی با مسجد ساغریسازان خاطره دارم. اصلا ساغریسازان بنام گلدسته این مسجد معروف بود. من هم خواستم با احیای این گلدسته باقیات و صالحاتی برای خود داشته باشم.
وی با اشاره به کندی در اجرای پروژه، تصریح می کند: اداره کل میراث فرهنگی گیلان در اعطای مجوز برای ساخت گلدسته تاخیر داشت. البته سازه آهنی برای ارتفاع 14متری مناره مسجد ساخته شده و قرار است با همان پی و قطر و ارتفاع و شناژبندی مستحکم گلدسته از نو ساخته شود ولی اداره کل میراث فرهنگی گیلان همکاری نمی کند.
خَیر رشتی خاطرنشان می کند: در تلاشم تا از مصالح با کیفیت در بنا استفاده کنم و سازه ای بسازم که دوباره در اثر زلزله تخریب نشود اما سازمان میراث فرهنگی بنده را به سمت شرکت هایی برای خرید مصالح سوق می دهد که هرچند تولید کننده آجرهای ویژه مرمت هستند ولی از نظر من کیفیت و استحکام لازم را ندارند. زیرا گلدسته باید از نو ساخته شده نه اینکه مرمت شود.
قطب زاده می افزاید: استفاده از آجرهایی به فرم قدیمی اگر استحکام لازم را نداشته باشد، در ارتفاع 14متر و در بارندگی های شدید رشت دچار خوردگی می شود.
وی همچنین به همکاری های دفتر فنی استانداری گیلان نیز اشاره و تصریح می کند: با وساطت دفتر فنی استانداری، قرار شد آجر با کیفیت از تهران خریداری شود تا در ارتفاع 14متری مناره آجری دچار خوردگی و فرسایش نشود. ضمن اینکه بنا دارم دامنه و سفال بالای گلدسته را نیز به همان شکل قدیمی از نو بازسازی کنم.
قطب زاده در مورد کتیبه این مناره نیز می گوید: اگر امکان بازگردان کتیبه اصلی به مناره نباشد، یک کتیبه از جنس سنگ مرمر به همان شکل و با همان محتویات و آیه نور ساخته و در مناره جا نمایی می کند.
مدتی است ساکنان ساغریسازان، شاهد سازه آهنی هستند که به ارتفاع 14متر در جوار مسجد ساغریسازان قد برافراشته است. حالا باید دید، تصویر گلدسته ای که دکتر منوچهر ستوده در کتاب خود منتشر کرده چه زمانی به محله ساغریسازان باز می گردد.