بزرگنمايي:

نسیم گیلان - آستارا - شاعران و ادیبان آستارا در میزگرد ادبی با عنوان تجلی عاشورا در شعر و ادب معاصر، با اشاره به نگاه سطحی برخی شعرا به شعر آئینی، ضرورت ویرایش ادبی و توجه سرایندگان به هدف و اخلاق در عاشورا را خاطرنشان شدند.
27 شهریور ماه روز شعر و ادب فارسی، سالروز وفات استاد شهریار و تقارن آن با ماه محرم، بهانه ای شد تا با حضور اکبر اکسیر شاعر صاحب سبک فرانو ایران، هوشنگ مجرب شاعر و رئیس انجمن شعر و ادب، نورجهان پوراحمدی شاعر و دبیر انجمن شعر و ادب، افشین خدامرد شاعر صاحب اثر در حوزه شعر آئینی و کیوان رادفر دبیر و از شاعران جوان آستارا میزگرد ادبی در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) دفتر آستارا تشکیل شود.
این میزگرد در دو محور عاشورا در شعر معاصر و آسیب شناسی آن و نگاهی به شعر استاد شهریار برگزار شد که بحث ها و دیدگاه های مطرح شده در آن را به شرح زیر می خوانید.
** تجلی عاشورا در شعر معاصر و آسیب شناسی آن
اکسیر صاحب سبک شعر فرانو گفت: شعر معاصر به پالایش نیاز دارد و مخاطب بسیاری از شعرها که به طور مثال به (تو) ختم می شود، مشخص نیست و در مناسبت های مختلف و برای هدف های متفاوت قرائت می شود و شعر آئینی نیز علاوه بر تکرار توصیفات، به این مشکل مبتلاست.
وی افزود: مرحوم حبیب الله چایچیان از معروف ترین شاعران آئینی ایران و محقق برجسته تاریخ عاشورا بود و سروده های متکی به مطالعه و تحقیق او بر دل می نشست، اما بسیاری از شعرای امروز که در شعر عاشقانه ید بالایی دارند، به یکباره به شعر آئینی رو می آورند و هرچند شعر خوب هم می گویند اما به علت نداشتن تحقیق و مطالعه، کلام تاثیرگذار و ماندگار ندارند.
وی بیان کرد: هر شاعر شعر ماندگار و تاثیرگذار به طور یقین به منبعی الهام گونه وصل است و باعث تاثیر در قلب ها می شود و متاسفانه امروزه شعر آئینی از فقر مطالعه و نبود پشتوانه تحقیق رنج می برد.
اکسیر ادامه داد: شعر آئینی با توجه به اعتقاد مردم در تمام زمان ها کاربرد دارد اما نیازمند ویرایش است تا سروده های فاخر و موثر از سوژه ها و آثار تکراری و سطحی جدا شود.
او اضافه کرد: شاعران عاشورایی باید ابتدا به فلسفه شهید و شهادت و نهضت عاشورا واقف باشند و بعد از کشف حقایق عاشورا، به این وادی قدم بگذارند.
رئیس انجمن شعر و ادب شهریار آستارا نیز گفت: شعر آئینی از مشکلات فنی و ادبی رنج می برد و بسیاری از سرایندگان این حوزه، از نظر فنون شعری و ادبی اشکالاتی دارند و آثار آنها نیازمند بررسی و نقد است.
مجرب افزود: برخی صاحب نظران و عاشقان اهل بیت (ع) از سطحی و کم محتوا بودن بعضی شعرهای مداحان گلایه می کنند و این درد بزرگی است و باید به با توجه به اهمیت تعزیه و فلسفه نهضت حسینی، سروده های کم اهمیت و دارای مشکل محتوایی جمع آوری شود.
وی ادامه داد: از سال های گذشته در مجالس تعزیه به جای پرداخت شعری به معارف مذهبی، به ظواهر جنگ و خونریزی در کربلا پرداخته شده است، اما باید در کنار توصیف صحنه های رشادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش و به جای تلاش برای گریاندن مردم، به زیبایی های معنوی عاشورا و روابط اخلاقی و عبرت آموز اهل بیت امام حسین (ع) توجه و در قالب سروده های فاخر و درس آموز به مخاطبان ارائه شود.
رادفر از شاعران جوان آستارا نیز با اشاره به کثرت شاعران آئینی گفت: زمانی شعر آئینی به موفقیت لازم خواهد رسید که اخلاق امام حسین (ع) و خلق و خوی برجسته عاشورائیان را تبیین کند و در جامعه رواج دهد و نکته ای نو و کشفی جدید از عاشورا را به مخاطبان ارائه کند.
خدامرد نیز بیان کرد: به دلیل فعالیت شاعران ضعیف در شعر آئینی، این جریان شعری به سرمنزل مقصود نرسیده و با وجود برگزاری کنگره ها و همایش های شعر توسط حوزه هنری، برنامه های خوبی برگزار شده اما هدف نهایی حاصل نشده است.
وی افزود: شاعران این حوزه خود را به مطالعه و تحقیق، مکلف و موظف نمی دانند و شعر آئینی از این منظر آسیب خورده و به آسیب شناسی نیازمند است.
وی ادامه داد: بسیاری از سروده ها از نظر ردیف و قافیه و صورت ظاهری مشکل دارد و برخی از مدح ها به ذم و نکوهش شباهت بیشتری دارد و علت این مشکلات، ورود شاعران بدون آموزش به این حوزه است.
خدامرد گفت: شاعر عاشورایی باید به تاریخ اسلام و عاشورا واقف باشد و ورود بدون مطالعه شاعران عاشورایی به این حوزه ادبی و استفاده مداحان از سروده های آنها، به هنر مداحی و تعزیه آسیب وارد می کند.
پوراحمدی با تاکید بر اهل مطالعه بودن شاعران آئینی، گفت: شاعر آئینی اگر در مورد تاریخ اسلام و عاشورا اطلاعات لازم را نداشته باشد، هرگز شعر موثری ارائه نخواهد کرد و تلاش او برای سرودن، رفع تکلیف خواهد بود.
وی افزود: شعر خوب زیاد است اما شاعری که شعر خوب زیاد داشته باشد کمیاب است و در حوزه شعر آئینی نیز برخی از سروده های شعرای مطرح، بر زبان ها افتاده و مشهور شده است.
** تاملی بر استاد شهریار و روز شعر و ادب فارسی
اکسیر گفت: زمانی که برای نامگذاری روز شعر و ادب فارسی به نام شاعری خاص بحث و بررسی جریان داشت، شهریار را نه شاعری ملی بلکه بومی می دانستم اما نامگذاری روز وفات او به نام روز شعر و ادب فارسی، افتخاری برای آذربایجان و ایران است.
وی افزود: پیشنهاد می کنم به نام شهریار یا به مناسبت دوم اسفند ماه روز جهانی زبان مادری، جشنواره سالانه شعر بومی در مناطق و نواحی ایران با هدف معرفی شاعران محلی و فولکلور، بالندگی شعر و ادب و رقابت شعرا برگزار شود و این رویداد باعث تقویت شعر و شاعران بومی ایران زمین خواهد شد.
وی بیان کرد: شهریار تنها شاعر پر جاذبه بعد از پروین اعتصامی است و او شاعر متولد شده بود و به خاطر تربیت دینی و ذات شاعرانگی خود، از شعرای بزرگ معاصر پیشی گرفته است.
وی ادامه داد: برخی از اینکه شهریار به شخصیت ها، مناسبت ها و وقایع مختلف شعر گفته، او را مورد انتقاد قرار می دهند که گویا شعر فرمایشی و تحکمی سروده است، در صورتی که سروده هایش از اعماق جان سرچشمه گرفته و هرگز به اجبار بر زبان جاری نشده است.
اکسیر گفت: شهریار در شعر زیبایی که خطاب به علی (ع) گفته، به سید بودن خود به عنوان تنها نسبتش با مولا اشاره کرده و متواضعانه اینگونه سروده است که:
جز یک نسب که از تو به خود بسته، نیستم/من آنچنان که آل علی هست نیستم/اما مرا هم ای علی از خود مران که من
تا چشم داشتم به حسینت گریستم .
این شعر نه با تکرار قافیه و تحت فشار و سفارش کسی، بلکه با عشق و ارادت سروده شده است.
مجرب نیز با اشاره به تاثیرپذیری اش از کلام شهریار، گفت: شعر ترکی را با اقتباس از وزن و حال و هوای منظومه حیدربابایه سلام استاد شهریار آغاز کردم و او را با آن سروده اش شناختم و شاهکار حیدربابا در شهرت آن شاعر نامدار تاثیر زیادی داشته است.
وی افزود: هرچند برخی شعرهای شهریار از استقبال عمومی برخوردار شده و بر زبان ها جاری و در پشت ماشین ها و جاهای مختلف نقش بسته است، اما شعرهای قوی بسیاری هم دارد و نامگذاری روز شعر و ادب به نام وی، حق شهریار بود و اگرچه برخی به این نامگذاری معترض بودند، اما شهریار در بین شعرای معاصر، سرآمد و مستحق این مناسبت است.
وی ادامه داد: برای بالندگی شعر بومی باید جشنواره شعر و شاعران بومی برگزار شود و با اهمیت دادن به زبان ها و گویش های بومی و محلی، شاعران مناطق مختلف ایران تقویت شود.
رادفر نیز با اشاره به مهارت استاد شهریار در خلق مضامین جدید، گفت: شهریار در مضمون آفرینی در غزل مهارت خاصی دارد و به موضوعات عاشقانه نیز از زاویه دید خود نگریسته است و در مقوله عشق نیز، تجربه شخصی و حقیقی خود را سروده و تاثیر لازم را در دل ها گذاشته است.
وی افزود: صداقت و سادگی در شعر شهریار موج می زند و این امر از صافی و رقت قلب وی بر می خیزد و او هنر را نه رقابت و حسادت، بلکه مسیری برای رشد و بالندگی دانسته است.
وی بیان کرد: شهریار به واسطه صداقت و صمیمیت خود با مردم ارتباط خوبی برقرار کرده و دلیل اصلی نامگذاری روز وفات او به نام روز شعر و ادب فارسی، همین بوده است.
رادفر سروده های آئینی استاد شهریار را شعرهایی برخاسته از اعماق وجود او توصیف و تصریح کرد: شهریار در شعر آئینی هرگز پیرو و دنباله رو کسی نبوده، بلکه آنچه از دل خود برآمده سروده است.
خدامرد نیز شهریار را شخصیتی جامع الاطراف معرفی و خاطرنشان کرد: دلیل موفقیت وی فعالیت در حوزه های شعری مختلف بوده و شخصیت این شاعر نیز به همه موضوعات سیاسی و اجتماعی گرایش داشته است و در همه زمینه ها حرفی برای گفتن دارد.
وی افزود: استقبال شهریار از نیما دلیل دیگری بر موفقیت شعری اوست و این شاعر معاصر بر خلاف دیگران، به مخالفت با نیما برنخاست و تاثیر نیما در شعر شهریار، افق های جدیدی گشود.
وی ادامه داد: شهریار به طور خاص مضامین جدیدی وارد شعر و ادبیات فارسی نکرده، بلکه نگاه وی به مضمون ها متفاوت بوده و هم در شعر فارسی و هم در شعر ترکی، خود را شاخص جلوه داده است.
خدامرد گفت: به نظر من برخی شعرهای مناسبتی شهریار فرمایشی یا سفارشی است و در اینگونه سروده ها قابلیت های شعری و هنری کاهش یافته است.
پوراحمدی مثنوی های شهریار را همچون غزل هایش از آثار درخشان ادبیات معاصر دانست و گفت: حس نوجویی و خلاقیت های شعری در همه سروده های استاد شهریار به چشم می خورد و در مثنوی هایی نظیر (هذیان دل) و (مرغ بهشتی) که متاثر از نیما سروده، نوآوری و خلاقیت های شعری آشکاراست.
وی افزود: منظومه حیدربابای شهریار از سروده های ادبی بی نظیر است و از معصومیت های از دست رفته ای سخن می گوید که در دوران کودکی هر انسانی وجود دارد و تجربه وی در شعر نو با عنوان (ای وای مادرم) نیز به علت عاطفی بودن، ارتباط خوبی با شنونده و خواننده برقرار می کند.
وی ادامه داد: افراد بی سواد و کم سواد نیز از شعر شهریار لذت می برند و او شاید شاعرترین شاعر معاصر باشد و شناخت وی در مسائل مذهبی در حد بالایی بوده و برخی از سروده های مذهبی اش زبانزد عام و خاص است.
پور احمدی افزود: ارائه و پرداخت جدید از ویژگی ها و موفقیت های شعری شهریار است و اگر او فارس زبان بود، شاید شعرهای فارسی اش از سروده های ترکی موفق تر می شد، اما به نظر من در شعر ترکی موفق تر از سروده های فارسی است.
*** سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار در سال 1285 در قریه شنگول آباد تبریز به دنیا آمد و تحصیلات متوسطه را در مدرسه دارالفنون تهران سپری کرد و سپس به دانشکده طب وارد شد اما قبل از فارغ التحصیلی، آن را ترک گفت و به شعر و شاعری و اشتغال در بانک کشاورزی روی آورد و از او علاوه بر منظومه ترکی حیدربابا، دیوانی مشتمل بر قالب های شعری مختلف فارسی به یادگار مانده که از آثار وزین شعر و ادبیات معاصر است.
شهریار در 27 شهریور 1367 چشم از جهان فروبست و در مقبره الشعرای تبریز به خاک سپرده شد و روز وفاتش، روز شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است.
بندر مرزی آستارا با 91 هزار نفر جمعیت و پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی در منتهی الیه غرب استان گیلان و همسایگی جمهوری آذربایجان قرار دارد و انجمن شعر و ادب آن، از تشکل های ادبی فعال این شهرستان و استان گیلان است.
میزگرد از عیسی پاشاپور
7124 /6030