بزرگنمايي:

نسیم گیلان - مهر / کتاب «نخستین دولت‌های ایرانی پس از اسلام؛ طاهریان تا آل بویه» نوشته محسن جعفری به‌تازگی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. این‌کتاب پنجمین‌عنوان از مجموعه «تاریخ ایران‌زمین»‌ است که این‌ناشر چاپ می‌کند که تاکنون کتاب‌های «ایران در سپیده‌دمان تاریخ»، «هخامنشیان فرمانروایان جهان باستان»، «اشکانیان؛ فرمانروایان فراموش‌شده» و «ساسانیان فرمانروایان ایرانشهر» در قالب آن منتشر شده‌اند.
طرح اولیه مجموعه مورد اشاره شامل 10 عنوان کتاب کم‌حجم بوده که تاریخ ایران را از دوران پیش از تاریخ تا انقلاب مشروطه را پوشش دهند. هدف اصلی از نگارش و انتشار مجموعه «تاریخ ایران‌زمین»‌ هم این است که پلی بین علاقه‌مندان غیردانشگاهی و کتاب‌های پژوهشی دانشگاهی، تاریخ‌خوانی و تاریخ‌دانی باشد. محسن جعفری می‌گوید مشکلاتی از جمله وجود کتاب‌های زیاد شبه‌تاریخی باعث شده‌اند به‌فکر تهیه و تدوین این‌مجموعه بیافتد. او می‌گوید صدها عنوان کتاب درباره تاریخ ایران وجود دارد و هرسال ده‌ها عنوان کتاب تازه نیز منتشر می‌شود اما کتاب‌های آسان‌فهم و علمی که به کار خوانندگان عادی و دانشگاهی بیایند در بازار کتاب کشور بسیار کمیاب‌اند.
کتاب‌های شبه‌تاریخی هم به بیان جعفری با هدف سودآوری و کیفیت پایین منتشر شده و می‌شوند و نویسندگانشان اغلب تحصیلات دانشگاهی مرتبط با تاریخ و فرهنگ ایران ندارند و بدون آشنایی با روش‌های پژوهش تاریخی فقط به قیچی‌کردن و چسباندن نوشته‌های تاریخی از هر منبع در دسترس می‌پردازند.
در کتاب «نخستین دولت‌های ایرانی پس از اسلام» صحبت از این است که فتوحات مسلمانان در قرن هفتم میلادی از رویدادهای مهم و تاثیرگذار تاریخ جهان بود. آن‌ها در مدت کوتاهی دو امپراتوری ساسانی و روم شرقی (بیزانس) را شکست دادند و از خراسان تا مراکش را به تصرف درآوردند. پس از پیامبر، بیشتر خلیفه‌های عرب با سیاست کوچاندن اعراب، به سرزمین های تصرف شده و تحقیر فرهنگی شکست خوردگان زمینه گسترش زبان و فرهنگ عربی را فراهم آوردند. در نتیجه این سیاست مردم تمدن های باستانی سرزمین های پهناور بین اقیانوس اطلس تا اروندرود هویت فرهنگی کهن خود را از دست دادند و از نظر زبانی و فرهنگی عرب شدند.
ایران تنها تمدن کهنی بود که در 2 سده نخست پس از اسلام بخشی از قلمرو خلافت بود اما امروز بخشی از «جهان عرب محسوب نمی‌شود. چون ایرانیان پیوندهای استواری با هویت باستانی خود داشتند و فارسی زبان اداری، آموزشی و فرهنگی آنان بود. همین‌واقعیت باعث شکل‌گیری سوالات جالب و مهمی می‌شود؛ ازجمله این‌که چه شد ایرانیان دین اسلام را پذیرفتند ولی زبان و فرهنگ عربی را نپذیرفتند؟ یا این‌که فرهنگ ایرانی چگونه مقابل فرهنگ عربی دوام آورد و خود را با ارزش ها و آموزه های اسلامی سازگار کرد؟ سوالات دیگری که در این‌بحث به چشم می‌آیند از این‌قرارند: زبان فارسی چگونه خود را از زیر سایه سنگین زبان عربی بیرون کشید و به یکی از زبان های ادبی مهم جهان تبدیل شد؟ و چه عوامل سیاسی و فرهنگی سبب شدند ایرانیان ایرانی بمانند در حالی که دیگر اقوام باستانی در عراق و سوریه و شمال آفریقا، عرب شدند؟
محسن جعفری در «نخستین دولت‌های ایرانی پس از اسلام» در پی پاسخ‌ به چنین‌سوالاتی بوده است.
کتاب پیش‌رو 9 فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «ایران‌زمین در قلمرو خلافت»، «طاهریان، نخستین دولت ایرانی پس از اسلام»، «صفاریان، رویگرزادگان سیستانی»، «سامانیان و رنسانس فرهنگی ایران‌زمین»، «زیاریان، جنگاوران ناکام»، «آل بویه، شیعیانی از دیلم»، «زبان فارسی نو (دَری)، از پیدایش تا شکوفایی»، «فرهنگ و تمدن ایرانی در دوره نخستین دولت‌های ایرانی» و «معماری و هنر در دوره نخستین دولت‌های ایرانی».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
این رابطه شکننده تا تصرف نیشابور و پایان کار دولت طاهری در سال 259 ه.ق ادامه داشت. در نیشابور برخی عالمان دینی و بزرگان شهر از یعقوب فرمان خلیفه را خواستند، ولی او در پاسخ شمشیرش را به آنان نشان داد و پاسخ داد: «امیرالمومنین را به بغداد نه این‌تیغ نشاندست؟ ... مرا بدین جایگاه نیز هم این‌تیغ نشاند عهد من و آنِ امیرالمومنین یکی است.» (همان 225) با این‌همه او می‌دانست با فرمان خلیفه آسان‌تر می‌تواند بر خراسان فرمانروایی کند. بنابراین نمایندگانی به بغداد فرستاد و با توضیح ناتوانی محمدبن‌طاهر فرمان امیری خراسان را از خلیفه خواستند، ولی خلیفه عباسی از تایید اقدام یعقوب خودداری کرد و به او فرمان داد از خراسان عقب‌نشینی کند. (طبری 1380، ج 15، 6440)
یعقوب اعتنایی به فرمان خلیفه نکرد و به جنگ طبرستان رفت. او پس از ماه‌ها جنگ فرسایشی و بی‌نتیجه زخم‌خورده و خشمگین به خراسان بازگشت و در آن‌جا فهمید معتمد عباسی توطئه‌ای خطرناک برضد وی طراحی کرده است. کارگزاران عباسی حاجیان خراسان، ری، طبرستان و گرگان را گرد آورده و نامه‌ای از خلیفه برای آن‌ها خوانده بودند که در آن تصرف خراسان را نامشروع خوانده بود و از حاجیان خراسانی خواسته بود از یعقوب بیزاری بجویند (همان، 6445)
این‌کتاب با 144 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 180 هزار تومان منتشر شده است.