چاپ

هلال ماه مبارک رمضان چشم انتظاران بسيار دارد و به استقبال رفتن آييني است که در گيلان به `پيش آ شو `معروف است و آواي خروس سفيد خبر از سحرگاهانش مي دهد و به همين سبب در باورهاي مردم گيلان، خروس سفيد روزگاري فرشته اي بوده و از اين رو نگهداشتن آن را و صدايش را خوش مي دارند و تا حد ممکن از ذبح آن مي پرهيزند.

گيلان با پيشينه اي کهن سرشار از آيين ها و مراسمي است که هريک در فصل، زمان و مکان خود اجرا مي شود و نشانگر فرهنگي کهن است، اگرچه نيک نيست که بگوييم فرهنگ ها و آيين ها مي روند تا يکدست شوند.

گويي در شهرها آيين و فرهنگ رمضان يکي شده و همه بر يک قاعده، پيشواز ماه نيايش را آغاز مي کنند هرچند، گاهي تفاوت هايي اندک در کوي و راه هويدا مي شود.

امروز اگرچه در گيلان همچون همه جاي کشور ارتباطات ديجيتال دعاي سحر و نواي اذان را به خانه ها مي برد و ديگر سحرگاهان گوش به بانگ خروس سفيد نمي سپارند، اما هنوز بعضي از کوه نشينانش اين ديار سبز چشم بر ستاره ميزان يا ششه دارند و درگاهي از آن غذا بر آتش مي برند و درگاهي ديگر از آن دست از طعام مي کشند و نماز مي گذارند.

محمد بشرا پژوهشگر فرهنگ مردم گيلان بيان کرد: آيين ها، نمادي از اعتقادات ريشه داري است که يادگارهاي پيشين است و علاوه بر اينکه بيانگر قدمت و پيشينه تاريخي جامعه مان است، گوياي هويت فرهنگي نيز هست.

وي درباره آداب و رسوم ويژه ماه مبارک رمضان در استان مي گويد: تحقيقات ميداني و گفتگو با مو سپيد کردگان حکايت از آن دارد که مردم گيلان در قرني که گذشت، دست کم هشت آيين ويژه براي استقبال و گراميداشت ماه مبارک رمضان داشته اند که امروزه به جز دو سه رسم که دربرخي مناطق گيلان برجاي مانده، بقيه به دست فراموشي سپرده شده اند.

وي افزود: نظافت و خانه تکاني ، خريد لوازم چايخوري و سفيد کردن ظروف مسي، تهيه مايحتاج ماه مبارک رمضان ، مراسم آشتي کنان ، تشخيص و اعلام وقت سحر با بانگ خروس و ستارگان، افطاردهي و فرستادن سحري و افطاري، دوختن کيسه برکت ، پيراهن سلامت و روسري بخت گشايي و مراسم ويژه عيد فطر آيين هايي بودند که اجراي آنها در جاي جاي استان مرسوم بود.

بشرا بيان کرد: آيين ها و آداب و رسوم ديني، همواره مستلزم نکات اخلاقي است و مشارکت کنندگان خود را به ارزش هاي استعلايي فرامي خوانند و البته بايد دقت کرد آداب و رسوم ديني با خرافات ساختگي ممزوج نشود.

گياه، بانويي روستايي در اطراف سنگر از توابع شهرستان رشت است که مجمعه افطار را حاوي سبزي خوردن، شامي ( حتما بايد بر سر سفره افطار گيلاني ها باشد) ، چاي و شکر و پنير و نان تازه و رشته خشکار ( شيريني ويژه ماه مبارک رمضان گيلانيان که ورقه اي است از آرد برنج ، پر شده با گردو و هل و شکر ) مهيا کرده است.

وي مي گويد: خورد و خوراک بهانه بود و اگرچه زحمت فراوان، دلها خوش بود چراکه همه کارها بي ريا انجام مي شد و شادي و غم براي همه بود.

وي ادامه داد: پيشترها رمضان هم نوروز بود؛ خانه تکاني مي کرديم و ديوارها را با گل رنگي سفيد مي کرديم، برنج خيس مي کرديم و در نمکيار (ظرف سفالي ويژه گيلان که براي ساييدن مورد استفاده قرار مي گرفت) آرد فرني مي ساختيم و رشته براي خشکار مي ريختيم و در زير نور چراغ هاي فانوس، حبوبات پاک مي کرديم و هرکس به فراخوري، نذري آماده مي کرد و همه به مسجد مي رفتند.

گياه، از مراسم آشتي کنان بعنوان يکي ديگر از آداب استقبال ماه مبارک رمضان در گيلان ياد مي کند و مي گويد: اين آيين، به تقريب در همه شهرها و روستاها وجود دارد و تشريفات آن بسيار ساده است.

او مي گويد: اگر دو نفر از يکديگر ناراحتي و کدورتي داشتند، يک ريش سفيد و بزرگتر با پا درمياني در مراسم ساده اي که در خانه خود بر پا مي داشت؛ آن دو را بدون اطلاع يکديگر دعوت مي کرد و پس از نصيحت کردن آنها را با هم آشتي مي داد.

ساده هستند و بساط آيين رمضان، به سادگي مناجات شبانگاهان، همچنان داغ و پر نشاط است.

گمان نمي کنم در تصور هيچ فيلسوف ، جامعه شناس يا سياستمداري؛ جهاني شدن به معني يکسان شدن باشد و همچنان، اين تفاوت هاي فرهنگي است که هويت آدم ها را بر مي سازد.

آيين ها و مراسمي که از زمان هاي گذشته به ما ارث رسيده، علاوه بر اينکه بيانگر قدمت و پيشينه تاريخي جامعه مان است، گوياي هويت فرهنگي ما نيز هست و به سخن ديگر، اين آيين ها همانند شناسنامه اي هستند که مشخصات ايراني بودن و اسلامي بودن بر صفحات آن حک شده و نه تنها بهترينهايش مي بايست حفظ بلکه مي بايست نيک انديشي ديگر از نسل نو بر آن پايدار شود.