آبكنار يكي از روستاهاي بندرانزلي در استان گيلان در شمال ايران است، مردم اين روستا اغلب کشاورز هستند. آبکنار به معني در کنار آب قرار گرفتن و از آنجا که در زبان گيلکي، همواره صفت پس از نام مي آيد، آبکنار به جاي کلمه فارسي کنار آب، از ترکيب گرامري گيلکي که در دستور گرامري زبان انگليسي نيز استفاده مي شود، نام آبکنار را بخود گرفت.
سندي در دست نيست که نشان دهد دقيقا از چه زماني آبکنار بعنوان يک آبادي بوجود آمده است اما از فرايند و تاريخ شفاهي آبکناري هاي قديم بر مي آيد که ريشه در تاريخ سده دارد.
آبکنار از سوي شمال به مرداب انزلي که به “مرداب کورفي” نيز شهرت دارد، از سوي شرق به تند آب و دماغه ماهروزه، از جنوب به مرداب سياه کيشم، از غرب به ُتربه َبر و جاده کپورچال که اين جاده از روستاي ُتربه َبر آغاز و به روستاهاي مُعاف، کرگان، سياه خاله سر، شيله سر، کپورچال و از آنجا به جاده انزلي - آستارا ختم مي شود.
اما اين روستاي زيبا اخيرا همچون ديگر ساكنان روستاهاي حاشيه تالاب انزلي با مهمان ناخوانده آزولا همچنان درگير هستند و به همين دليل طي روزهاي گذشته اقدام به جمع آوري آزولا از تالاب انزلي در حاشيه روستاي خود كردند.
ريشه کلمه آزولا يوناني است. معناي اين کلمه "در خشکي مردن" است، گونه گياهي آزولا هم مهمان ناخوانده اي بود که در سال 1363 براي پرورش برنج وارد ايران شد .
آزولا سرخس شناور آزادي است که معمولا در آبهاي راکد و آرام نهرها، تالاب ها و شاليزارها از نواحي معتدله گرفته تا نواحي گرمسيري يافت مي شود. اين گياه با ريشه هاي نازکي که دارد همانند فرشي است که روي سطح آب گسترش پيدا کرده است.
برگهاي اين گياه ظريف، کوچک و حساس است و بسته به اينکه در چه مقطعي از زمان رشد باشد رنگهاي متفاوتي دارند. مثلا هنگامي که گياه در آستانه رشد است رنگ آن سبز مغز پسته اي است و کم کم رنگ آن تيره مي شود و گاهي قرمز و نقره اي هم مي شود.
اين گياه مي تواند در عرض دو تا سه روز به دو برابر حد معمول خود برسد. اين گياه داراي گونه ها و زير گونه هاي متفاوتي است و بسته به شرايط محيطي رنگ و اندازه هاي گسترش آن متفاوت است.
پراکنش سريع اين گياه در سراسر دنيا و رشد آن نيز سريع است. زيستگاه اوليه آزولا کاليفورنياي آمريکاست، اما سهل انگاري ها موجب شده است كه اهالي با سازمان حفاظت محيط زيست مكاتباتي داشته باشند و گردهمايي داوطلبان مردمي پاکسازي نمادين تالاب انزلي را به گوش مسئولين كشوري برسانند.
احمدعلي کيخا معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در پاسخ به اين مكاتبات اظهار كرد: تالاب انزلي نامي بلند آوازه، نه فقط براي ما ايرانيان بلکه براي دوستداران طبيعت در سراسر جهان و از شاهرگ هاي مهم حيات خطه سبز گيلان، سرشار از منابع درآمدي براي جوامع محلي و مأمني براي هزاران پرنده مهاجر است .
کيخا در ادامه خاطرنشان کرد: تالاب انزلي اکنون در خطر قرار گرفته و به سراشيبي مرگ تدريجي افتاده و عرصه تالاب آرام آرام کوچک تر مي شود و آب جاي خود را به نيزار و نيزار جاي خود را به زمين خشک مي دهد.
وي، مجموعه اي از عوامل از جمله ورود رسوبات ناشي از فرسايش حوزه آبخيز، ورود پسابها و پسماندها و نيز ميهمان ناخوانده اي به نام آزولا را در تبديل تالاب زيباي انزلي به مرداب موثر دانسته است.
کيخا متذکر شد: آزولا اگرچه آمد تا به واسطه رشد خوب و ارزش تغذيه اي بالا به عنوان علوفه براي دام ها استحصال شود، اما همچون طنابي بر گردن تالاب راه نفس کشيدن را بر آن بست و نمونه اي شد از عواقبي که اقدامات بدون ارزيابي زيست محيطي مي تواند براي کشور داشته باشد.
به گفته وي عدم وجود رقيب غذايي و دشمن طبيعي براي آزولا که از جنوب شرقي آسيا آورده شده، موجب شد تا تمام عرصه آبي تالاب پوشيده از اين گونه مهاجم شود و وجود فاضلاب و غني بودن آب، شرايط را براي شکوفايي و رشد بيش از حد آن مهيا ساخت.
وي اضافه کرد: پوشيده شدن سطح آب از آزولا، لايه اي نفوذناپذير را به وجود آورد که تبادل اکسيژن را بين هوا و آب تالاب مختل کند و در نتيجه آبزيان تالابي با کمبود اکسيژن مواجه شوند و بسياري از اين آبزيان مانند اردک ماهي، سوف و سيم در اثر کمبود اکسيژن تلف مي شوند .
وي خاطرنشان کرد: دولت و سازمان حفاظت محيط زيست تا زماني که تشکل هاي داوطلبانه با شور و اشتياق و خودآگاهي بومي را در کنار خود به ياري مشاهده نکند، نمي تواند در اقدام براي نجات تالاب موفق باشد .
کيخا تاکيد کرد: سازمان هاي مردم نهاد مدافع محيط زيست در ايران و نقش آن ها در دستيابي به مشارکت مردم در حفظ طبيعت ضروري ترين امدادي است که جامعه را به سوي آرمان هاي پيشرفت و پايداري سوق مي دهد .
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در خاتمه با تشکر از تلاش همه دوستداران محيط زيست، ابراز اميدواري کرد: گردهمايي داوطلبان مردمي براي پاکسازي تالاب انزلي و جمع آوري نمادين آزولا از حواشي تالاب مشرف به روستاي زيباي آبکنار منجر به تقويت بيش از پيش حرکت هاي آگاهانه براي حفاظت از محيط زيست در خطه سبز گيلان شود و آبکناريان عزيز الگويي نوين از مشارکت مردمي را به نمايش بگذارند .
در اين خصوص سعادتمند داودي فرماندار شهرستان انزلي به خبرنگار ايسنا گفت: آزولا اگرچه يك چالش زيست محيطي براي تالاب انزلي است اما مهمترين مشكل آن نيست.
وي گفت: مهمترين مشكل تالاب انزلي آلودگي هايي است كه از طريق رودخانه هاي استان به خصوص رودخانه هاي گوهررود و زرجوب كه جزو آلوده ترين رودخانه هاي دنيا نيز به شمار مي روند به اين اكوسيستم ارزشمند ريخته مي شود.
وي ادامه داد: بارها مشاهده شده كه دامداران و كشاورزان، اين گياه را از سطح تالاب جمع آوري كرده خشك مي كنند و به مصرف دام مي رسانند .
داودي افزود: البته اين اقدامات نمي تواند مشكل وجود آزولا در سطح وسيع و مشكلاتي كه اين گياه براي اكسيژن رساني به آبزيان در كف تالاب ايجاد مي كند را برطرف كند و لازم است نگاه و اقدامات ملي در اين خصوص تدابيري بينديشد.
وي ادامه داد: تالاب انزلي زايشگاه خزر است و اگر همچنان ورود آلودگي ها به اين تالاب افزايش يابد نتيجه هاي شوم ديگري مانند در خطر انقراض قرار گرفتن ماهيان خاوياري مواجه خواهيم بود.
وي تاكيد كرد: مساله درياچه اروميه و بحران زيست محيطي آن براي همه ما مهم است و خسارت هاي آن گريبانگير همه ما خواهد شد، اما تالاب انزلي نيز از اهميت زيست محيطي ويژه اي در جهان برخوردار است و بايد براي كاهش ورود آلودگي ها به آن عزم ملي ايجاد شود.
فرماندار انزلي با بيان اينكه ميزان اعتباري كه امسال براي احياي تالاب اختصاص خواهد يافت مشخص شده است و به زودي اطلاع رساني مي شود، تصريح كرد: لايروبي بستر تالاب در كنار كاهش ورود حجم رسوبات در احياي اين اكوسيستم بين المللي بايد مدنظر قرار بگيرد.
داودي با اشاره به اقدام اخير مردم روستاي آبكنار در جمع آوري آزولا خاطرنشان كرد: اغلب مردم روستاهاي حاشيه تالاب همواره مراقب حفظ محيط زيست آن هستند و اميدواريم با اجراي اقدامات در سطح ملي براي تالاب انزلي همگام با اين روستاييان طبيعت دوست در حفظ محيط زيست تالاب گامهاي بزرگتري برداشته شود