چاپ

نسیم گیلان- امروز برنج یکی از محصولات استراتژیکی است که کشورهای کشت‌کننده آن در گام نخست به نیازهای داخلی خود توجه کرده و در صورت مازاد تولید به صادرات فکر می کنند.

گیلان و مازندران سال‌هاست قطب تولید برنج ایران هستند. فرآیند تولید برنج فراز و فرودهای فراوانی دارد برهمین اساس امروز برخی کارشناسان معتقدند تولید برنج صرفه اقتصادی ندارد. نتیجه این نگاه در سال‌های اخیر به تغییر کاربری قابل توجه مزارع کشت برنج منتهی شده است.

نگاهی به بعد جمعیتی استان گیلان نشان می دهد که در 30سال گذشته نسبت جمعیت شهری به روستایی در این استان تغییر بسیاری یافته و استانی که جمعیت روستایی آن نسبت به جمعیت شهری بالاتر بوده امروز روند معکوس به خود می بیند. برهم خوردن همین توازن جمعیتی، پاسخگوی معیشت کشاورزان نبوده و زمینه‌ای برای مهاجرت بیشتر روستاییان به شهر شده و به روند تغییر کاربری اراضی برنج سرعت بیشتر داده است.

تشدید فرایند بیکاری نیروی کار روستایی

مزرعه برنج و سطح زیر کشت و خانوار یک کشاورز ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. بررسی یک دوره 50 ساله نشان می دهد که هرسال از وسعت مزارع خانواده‌های روستایی در گیلان کاسته می شود که این موضوع یا به دلیل تقسیم زمین‌های کشاورزی بین وراث و یا تسطیح اراضی است.

عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی گیلان در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارکرد: 60 درصد بهره برداران کشاورزی برنج در گیلان تا سال 77 مالک کمتر از یک هکتار از اراضی بودند. درصد مالکیت کشاورزان در سال های اخیر به شدت کاهش یافته است.

سید حسین پیمان بیان کرد: هر چند در سال های اخیر تلاش شده با اجرای طرح تسطیح اراضی در استان گیلان زمین های پراکنده کشاورزی در یک نقطه تجمیع شود و هزینه بهره برداری نیز کاهش یابد ولی همچنان فرآیند انتقال مالکیت از پدر به فرزند و تقسیم زمین بین وراث یکی از دلایل کوچکتر شدن میزان سهم کشاورزان است.

وی برنج را هویت اقتصادی گیلان عنوان کرد و افزود: بهره مندی از روش های مکانیزه در کشاورزی نسبت به روش سنتی به طور بسیار مشهودی هزینه ها را کاهش می دهد. بنابراین باید برای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی تلاش کرد.

عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی گیلان درباره شاخص‌های توسعه مکانیزاسیون کشاورزی نیز با بیان اینکه 100 درصد اراضی کشاورزی گیلان به صورت مکانیزه شخم زده می شود، گفت: در سال‌های اخیر با اقدامات صورت گرفته نشاء و برداشت در 85 درصد اراضی شالیزاری گیلان به صورت مکانیزه انجام می شود.

وی همچنین وجود برنامه‌ریزی برای ارتقای کشاورزی مکانیزاسیون در گیلان را یک امر ضروری برای توسعه بخش کشاورزی در این استان برشمرده و بیان کرد: نباید به صورت بی رویه به واردات ماشین آلات اقدام کرد در حالی که پتانسیل لازم برای ساخت همین ماشین‌آلات در داخل کشور و استان گیلان وجود دارد هرچند این مهم نیازمند حمایت و تلاش جدی دستگاه‌های اجرایی است.

پیمان در ادامه با اشاره به توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در کشورهای هند، چین، آمریکا و تاثیر مثبت آن بر اشتغالزایی تصریح کرد: باید بپذیریم که در حوزه واردات ماشین آلات، بدون برنامه‌ریزی هدفمند عمل شده و در مقابل متاسفانه برای انتقال تکنولوژی هیچ اقدام مثبتی صورت نگرفته است.

وی با تأکید برلزوم توجه و جذب سرمایه گذار برای ایجاد و تاسیس کارخانه تولید ماشین‌آلات کشاورزی در داخل گیلان، افزود: باید برای انتقال تکنولوژی با برنامه ریزی هدفمند در این حوزه عمل کرد.

ضرورت مکانیزه کردن مزارع برنج

در سال های اخیر موضوع مکانیزه شده بهره‌برداری از زمین کشاورزی خود منجر به پیامدهای جدیدی برای روستائیان و حتی محیط‌های شهری شده است. در این میان مکانیزه شدن کشت اراضی علاوه بر مزایا، معایبی نیز دارد که مازاد نیروی کار کشاورزی، مهاجرت روستائیان به شهرها برای اشتغال، بروز پدیده حاشیه‌نشینی و ایجاد مشاغل کاذب بخشی از پیامدهای منفی و ناخواسته مکانیزه شدن مزارع برنج است.

با این حال امروزه کسی در ضرورت و اهمیت مکانیزاسیون زمین‌های کشاورزی تردیدی ندارد. زیرا ضمن کاهش میزان ساعت کار سبب برداشت محصول بیشتر و مرغوب‌تر می شود. افزایش میزان برداشت از سطح زمین با روند افزایشی جمعیت، ضرورت مکانیزاسیون را دو چندان کرده است. بکارگیری تکنولوژی در زمین‌های کشاورزی از نتایج انقلاب کشاورزی در دنیا بود و شاید بتوان گفت بسیار دیر وارد ایران شد.

میزان مکانیزاسیون در فرایند کاشت، داشت و برداشت هر چند از موضوعات اساسی فرایند مکانیزاسیون کشاورزی است، ولی توجه به بومی بودن ماشین‌آلات کشاورزی از ضرورت دوچندانی برخوردار است.

رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به افزایش سطح زیر کشت مکانیزه در این استان از سال 92 به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر سطح زیر کشت مکانیزه در گیلان به 127 هزار هکتار رسیده است. 50 درصد اراضی شالیزاری گیلان به صورت مکانیزه نشاء می شود.

حیدر کامیاب عدم ساخت و تولید ماشین‌آلات مورد نیاز کشاورزی در داخل کشور و استان گیلان را یکی از موانع توسعه مکانیزاسیون برشمرده و گفت: نیاز به واردات، کوچک و سنتی بودن کارگاه‌های ساخت و تعمیر ماشین آلات و قطعات، عدم حمایت از کارگاه‌های تولید از سوی دستگاه‌های اجرایی به ویژه سازمان صنعت، معدن و تجارت و نبود نقش موثر پژوهشگاه‌ها و مراکز دانشگاهی در انجام مطالعات برای تولید ماشین‌آلات داخلی از جمله موانع توسعه مکانیزاسیون کشاورزی است.

وی درباره ضرورت خوداتکایی در تولید ماشین‌آلات کشاورزی با بیان اینکه سالانه برای خرید حدود 1000 دستگاه تیلر توسط کشاورزان، تسهیلات بانکی در استان پرداخت می شود، تصریح کرد: این درحالی است که در سال 1000 میلیارد ریال گردش مالی حوزه مکانیزاسیون کشاورزی گیلان با محوریت ماشین‌های برنجکاری است و چنین گردش مالی پایدار و رو به افزایشی، فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری بوده که متاسفانه عمدتا تکنولوژی مورد نیاز کشاورزان از کشورهای چین، ژاپن و کره جنوبی تامین و وارد می شود.

واردات بی رویه ماشین آلات بی کیفیت کشاورزی

کارشناس ارشد مدیریت کشاورزی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به حجم فراوان واردات ماشین‌های کشاورزی به داخل کشور با وجود تکنولوژی و ظرفیت‌های داخلی، بیان کرد: واردات بی رویه این ادوات سبب خروج ارز از کشور و از بین رفتن فرصت‌های اشتغالزایی شده و کاهش تولید ناخالص داخلی را رقم زده است.

سروش مرزبان با بیان اینکه برخی ادوات وارداتی از کیفیت خوبی برخوردار نبوده و عمر کوتاهی دارند، افزود: با توجه به رشد مکانیزاسیون در حوزه کشاورزی برای جلوگیری از واردات بی رویه باید با تکیه بر توان داخلی به سمت سرمایه گذاری بر روی تولید ماشین‌آلات رفته و این باور در کشور و استان گیلان تقویت شود که می توانیم تکنولوژی نه چندان پیچیده ادوات کشاورزی خارجی را در داخل بومی سازی کنیم.

مرزبان با اشاره به وجود افراد متخصص و ماهر برای تولید ادوات کشاورزی در داخل کشور و استان گیلان، تصریح کرد: مدیریت مناسب فرابخشی در این زمینه می تواند فضای سرمایه گذاری را برای علاقمندان فراهم کند.

توجه به تولید داخلی سبب کاهش واردات ماشین‌آلات کشاورزی می شود

سیدمحمدرضا یوسفی تولیدکننده دستگاه وجین‌کن موتوری در گیلان است. وی که توانایی تولید سالانه 500 دستگاه وجین‌کن را دارد بر لزوم حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی تأکید کرد و به خبرنگار مهر گفت: در صورت سرمایه گذاری و حمایت دولت از این دستگاه می توان روند کشت مکانیزه در گیلان را طی دو سال آینده افزایش داد.

یوسفی به دستگاه‌های وجین‌کن خارجی اشاره و بیان کرد: دستگاه های وارداتی چینی کاربرد مطلوبی در شالیزارهای کشور ما ندارند.

وی با تأکید بر لزوم تشکیل خوشه صنعتی تولیدکنندگان ماشین‌آلات، توجه به این حوزه را در افزایش تولید مهم دانست و افزود: افزایش تولید داخلی سبب کاهش واردات و خروج ارز از کشور می شود.

مانع تراشی دستگاه‌های اجرایی برای صنعتگران حوزه کشاورزی

مهدی خجسته‌پور یکی دیگر از تولیدکنندگان ادوات کشاورزی با اشاره به مانع تراشی دستگاه‌های اجرایی برای صنعتگران حوزه کشاورزی، گفت: متاسفانه حمایت‌های لازم از صنعتگران بخش کشاورزی در داخل صورت نمی گیرد.

محمدرضا ممتازی دیگر تولیدکننده ماشین‌آلات کشاورزی در گیلان اظهارکرد: دستگاه‌های اجرایی باید به دور از شعار از تولیدکنندگان حمایت کنند و با مهارت آموزی به نیروهای جوان جویای کار، فضای اشتغالزایی در این حوزه را بدهند.

لزوم بهره‌گیری از تخصص و فناوری داخلی در تولید ماشین‌آلات کشاورزی

نایب رئیس مرکز خدمات سرمایه گذاری خارجی گیلان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارکرد: باید با بهره‌گیری از تخصص و فناوری داخلی، فضای تولید و جلب سرمایه‌گذار را فراهم کرده و خوشه صنعتی برنج را تشکیل دهیم.

منصور مولایی‌پور با اشاره به نمونه‌های موفق تولید ماشین‌آلات در گیلان، افزود: اداره کل امور اقتصادی و دارایی گیلان آمادگی دارد هماهنگی‌های لازم را برای ایجاد خوشه سرمایه‌گذاری تولید ماشین آلات کشاورزی فراهم کند.

در چند دهه اخیر، برنج‌کاری در گیلان سیر نزولی داشته است. با شروع اصلاحات ارضی، مالکیت مزارع برنج به شدت دچار آسیب و زمین‌های مالکان بزرگ به خرده مالکین واگذار شد. اگرچه با اصلاحات اراضی، زارعین خرد نیز صاحب زمین شدند، ولی خرده مالکان توان خرید ماشین‌آلات مکانیزه کشاورزی را نداشته و مساحت کم شالیزار نیز صرفه اقتصادی تولید را ندارد. افزون بر آن ارقام تولید برنج همان انواع 100سال گذشته بوده و در تمام این سال‌ها تلاشی برای تولید محصولات جانبی از ضایعات برنج نشده است.

اما برای شروع تغییر و تحولات در این حوزه ایجاد «خوشه صنعتی برنج» گامی موثر است تا تولید برنج به صورت مکانیزه انجام شود.کشت مکانیزه نیز زمانی مقرون به صرفه خواهد بود که تجمیع و تسطیح اراضی کشاورزی در گیلان صورت گیرد اقدامی که در جهاد کشاورزی استان آغاز شده ولی بسیار کند پیش می رود.

حمایت از مکانیزه کردن کشاورزی یکی از راه حل هایی است که می تواند مازاد نیروی کار کشاورزی را به خود جلب و فرزندان زارعین و دانش آموختگان کشاورزی را به سمت روستاها و تولید سوق دهد.

متاسفانه در سالهای اخیر، دلالی اقتصاد به طرف واردات ماشین‌آلات کشاورزی بوده و سود آن جیب کسانی را پرکرده که دستی در تولید برنج ندارند.