نسیم گیلان - فراموش شدن سنت های بومی و محلی از مهمترین دغدغه های نسل های مختلف بشر می باشد که مطالعه برخی از آنها در برگه های تاریخ نه تنها لذت بخش نیست بلکه فقط سبب تکثیر آلام می شود.
با نزدیک شدن به ایام نوروز، نگاهی اجمالی داریم به برخی از سنت ها و آیین های غربی ترین روستای استان گیلان که طراوت و شادابی خود را در کمتر از پنج دهه از دست داده است.
روستای سرسبز، کوهستانی و مرزی «حیران» که از توابع شهرستان مرزی بندر آستارا می باشد، در منتهی الیه شمالی این خطه گردشگر پذیر واقع شده است.
حیران را «دره بهشت» هم می نامند. این عنوان به دلیل وجود دره های طبیعی، سرسبز و در بیشتر ایام سال مه گرفته به آن داده اند که ویژگی های آن در میان دوستداران طبیعت بی مثال است.
مشهوریت حیران تنها به ویژگی های گردشگری آن باز نمی گردد، بلکه اهالی این روستا اغلب یا کشاورز هستند و یا پس از فرا گرفتن علم و دانش در جایگاه های مختلف مدیریتی و یا اداری اقصی نقاط کشور مشغول به خدمت هستند.
این روستا از دیر باز دارای فرهنگ و آداب و رسوم منحصر به خود بوده که به مرور زمان کم رنگ تر شده و باید بگوئیم که مهاجرت بومیان از آن منطقه، به دلیل اشتغال و کسب و کار، در این مهم بی تأثیر نبوده است.
سیزون بو تزه بایراموز موبارک
یعثوب دهسرایی از هنرمندان عرصه موسیقی و فرهنگی پیشکسوت شهرستان آستارا در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: با فرا رسیدن چهارشنبه آخر سال تا تحویل سال نو چند روزی فاصله است که برای اهالی محل خاطراتی فراموش نشدنی بود.
وی ادمه داد: کودکان و نوجوانان در کنار جوانان و پیشکسوتان کاروان هایی را با نام «نوشد» در کوچه های پرپیچ و خم روستاهای حیران، ونه بین، حاجی امیر علیا و سفلی راه می انداختند که با خواندن اشعاری به شکل گروهی خبر از آمدن بهار می دادند.
دهسرایی با بیان اینکه این رسم تا چند دهه گذشته پا برجا بود، خاطر نشان کرد: در این کاروان اشعاری توسط رهبر گروه (چاووش خوانان) با موسیقی بومی خاص سروده می شد و اعضای کاروان بیت «سیزون بو تزه بایراموز موبارک (عید نو شما مبارک باشد)- آیوز گونوز ایلوز هفتوز موبارک (ماهتان، روزتان، سالتان، هفته تان مبارک)» را همخوانی می کردند.
چاووش خوانان می گفتند:
امیرالمومنین تخته چیخاجاق
یزیدین بوینونا نوقطا ویراجاق
سو یرینه شیرین شربت آخاجاق
سیزون بو تزه بایراموز موبارک آیوز گونوز ایلوز هفتوز موبارک
کربلا یولوندا سالدیردیم حامام
اخودوم درسیمی ایلدیم تامام
سنه قوربان اولوم اون ایکی ایمام
سیزون بو تزه بایراموز موبارک آیوز گونوز ایلوز هفتوز موبارک
مختار قمری تکین ایلیون جنگی
شیرینیگ ایلیون آتون فیشنگی
یومورتا بویویون بیرنچه رنگی
سیزون بو تزه بایراموز موبارک آیوز گونوز ایلوز هفتوز موبارک
وی اضافه کرد: این مراسم با هدف نوید دادن فصل بهار برگزار می شد و زنان پیشکسوت خانه ها به نمایندگی از اصحاب خانه، با دادن مژدگانی از قبیل شیرینی خانگی، تخم مرغ رنگی و آجیل از کاروان استقبال می کردند.
دهسرایی با تأکید بر اینکه این مراسم پس از نماز مغرب و عشا آغاز می شد و تا پاسی از شب ادامه داشت، اظهار کرد: روستای حیران علاوه بر این مراسم، دارای آداب منحصر بفردی در سایر ایام سال از قبیل ایام برداشت محصولات کشاورزی و حتی در روز عاشورای اباعبدالله الحسین (ع) در قبرستان تاریخی این روستا بود که رنگ باخته است.
متولی احیای آداب و رسوم کیست؟
طی سه دهه گذشته و پس از گذر جاده جدیدالاحداث آستارا به شهرستان نمین در استان اردبیل از دل این روستا، «حیران» خوش آب و هوا بیشتر خودنمایی کرد و خانه های روستایی با سقف سفالی که نماد آستارا و شاهکار معماری غرب گیلان بود، جای خود را با ویلاها و سازه های اعیانی معامله کردند.
حال از همه جای کشور، اعم از مناطق مرکزی و شرقی گیلان، تهران، آذربایجان های شرقی و غربی، اردبیل، تالش و حتی اقوام مرکزی ایران به این روستا مهاجرت کرده و صاحب خانه و یا به عبارتی ویلانشین شده اند که این مسأله تأثیر مهمی را در فراموش شدن آداب و رسوم منطقه دارد.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعامل با بخشداری ها و دهیاری ها نقش بسزایی را در زنده کردن این آیین ها دارند که باید مدنظر قرار گیرد.
هر چند که نقش بومیان منطقه در احیای فرهنگ ها بی تأثیر نمی باشد، ولی آنچه که در حال حاضر از الزامات می باشد نامگذاری یک روز از تقویم به نام «حیران» با هدف برگزاری جشنواره ها و احیای آداب و رسوم این منطقه است.
انتهای پیام