بزرگنمايي:

گیلان آنلاین - رشت- گیلان سرزمین رنگ و زیبایی است رنگهایی که از دل طبیعت بر می خیزد و در بافته ها و پوشاک مردمانش نمود می یابد . سرخ دشتهای شقایق ، سبز جنگلهای هیرکانی ، آبی خزر ، سپید چکاد قله های برف نشسته .
بازتاب این رنگها را در نقش چادر شبهای گیلان ، پارچه الوانی که به سرانگشت هنرمند بانوان قاسم آباد در شرق گیلان بافته می شد می توان دید. پارچه ای که بانوان این خطه به عنوان کمرپیچ ، بقچه ، زیرانداز، رختخواب پیچ و پرده استفاده می کردند .
چادرشب را بانوان روستایی این مناطق و در هنگام فراغت از کشاورزی در فصول پاییز و زمستان با دستگاههای بافندگی سنتی خاص می بافتند.
پارچه بافته شده به صورت نوار با عرض حدود 30 سانتیمتر است که از به هم دوختن از عرض هفت تا هشت تکه به طول 2 متر از نوارهای مذکور، چادرشب به وجود می آید.
چادر شب جزئی از لباس محلی زنان منطقه قاسم آباد بوده و مصارف متعدد دیگری درزندگی مردم مناطق روستایی دارد. این محصول به عنوان روتختی،رختخواب پیچ، بقچه، زیرانداز، پرده، رومیزی و … نیز در زندگی روزمره مردمان این دیار مورد استفاده قرار می گیرد. البته بازار عمده داد و ستد چادر شب در محدوده مراکز تولید و در بازار روزهای مناطق شهری و روستایی گیلان است.
اما با ورود پارچه های مختلف به بازار از شمار بافندگان این پارچه زیبای سنتی که نقشهایی از فرش پازیریک را با خود به یادگار داشت کاسته شد و بافندگان و چادر شبها به کاستی گراییدند.
تا آن که هنرمندانی از این خطه با آگاهی از ارج و قرب این هنرهای سنتی و عشق به ماندگاری آن برای احیای این صنعت دستی بومی گیلان همت گماردند.
سید زهرا همتی سراوانی کارشناس لباس سنتی گیلان این رشته را به شکل علمی و همراه با تحقیق دنبال کرده و نمایشگاه " چادر شب دیروز تا امروز " در خانه فرهنگ گیلان حاصل بخشی از تلاشهای وی و همکارانش در این زمینه است .
نصیبه شعبان دوست ، قریشی ، دوزندگان همکار و اکرم‌غضنفری لاکه ، الهه محمدی ، کیانا نیکی ، زینب قلی نژاد ، نازنین موسی پور ، لیلا جعفر زاده وحدیث نقی زاد از دانشجویان طراحی یا فارغ التحصیل طراحی لباس ، طراحان لباس این نمایشگاه هستند.
همتی در حاشیه برگزاری این نمایشگاه به خبرنگار ایرنا گفت : از سال 79 تحقیق و بررسی در زمینه لباسهای محلی گیلان و ویژگی های آن را آغاز کردم و بعد شروع به بازسازی شان نمودم .در این راستا با نساجی سنتی گیلان آشنا شدم و خیلی وقتها به ذهنم می رسید وقتی این پارچه ها در گذشته مصرف روزانه داشته چرا الان استفاده نشود. سرانجام به این نتیجه رسیدم که از همان پارچه ها استفاده کنیم و لباس بدوزیم . شروع رویداد چادر شب از دیروز تا امروز از اینجا بود.
این هنرمند و محقق اظهار داشت: خود بافندگان چادرشب آن را بخشی از زندگی شان می دانند و همین الان هم پارچه لباسهایشان را می بافند هم بافته هایشان را به فروش می رسانند .
به گفته وی الان چادر شب بیشتر از الیاف کاموایی بافته می شود اما در گذشته عمده الیاف مورد استفاده ابریشمی و پنبه ای بود . ابریشم دو جور بود نتابیده یا کج ابریشم یا کجین یعنی پیله هایی که قابلیت فراوری صنعتی نداشته به صورت خانگی خانمها فراوری و رنگ رزی می کرده و خودشان می بافتند و استفاده می کردند .
وی افزود: متاسفانه مدارک مستندی برای این که سابقه تاریخی چادر شب به کی باز می گردد نداریم اما در دوره زندیه و صفویه هرجا اسم کارگاه های نساجی در اصفهان و تبریز می آمده رشت هم در کنار انها بوده یعنی در دوره صفویه کارگاه های متعدد بزرگی داشتیم که تامین کننده منسوجات کشور بودند و حتی به خارج از کشور نیز صادر می شدند .
وی خاطرنشان کرد: الان بافت چادر شب در منطقه قاسم اباد در شرق گیلان در رودسر تمرکز دارد و اگر جای دیگری هم هست ریشه اش همانجا بوده یا از یک قاسم ابادی یادگرفته شده .
این هنرمند اظهار داشت : چادر شب به لحاظ شکل و طرح به دو صورت ساده بافت و نقش برجسته است .
به گفته وی چادر شب ساده بافت مصرف خودش را دارد و بیشتر به عنوان پوشاک که برای استفاده از کمرپیچ بانوان هنگام کشاورزی استفاده می شده که چهارخانه و با رنگهای گوناگون است اما برای کاربردهای دیگر به صورت فاخر پارچه نقش برجسته استفاده می شد.
به گفته این هنرمند و مدرس چادر شب ساده باف ، بازی با رنگ تار و پود است اما نقش برجسته علاوه بر این که پود اصلی روی تار گذاشته می شود نخهایی به صورت برجسته و در طرح های مشخص در امتداد پود قرار می گیرد و نقش برجسته ایجاد می کند.
همتی با بیان این که تمام این طرحها در طبیعت دور و بر بافنده وجود داشتند موج دریا و برکه ، درخت گفت: طرح ها اسامی مانند لپه ما ، سلم دار، شاتره شانه ، مرغ ،مرد اسب سوار دارد.
وی یاداور شد: سال 92 اولین نمایشگاهم را در زمینه پوشاک روزمره با استفاده از صنایع دستی نقاط مختلف ماشته لرستان ، چاپ باتیک اذربایجان شرقی ، قلمکار اصفهان و سوزن دوزی، قلاب دوزی و چادر شب بافی گیلان برگزار کردم.
این هنرمند صنایع دستی گیلان افزود: سال گذشته نخستین نمایشگاه چادرشب را داشتم که مورد استقبال قرار گرفت .
وی در مورد استفاده از چادر شب در این نمایشگاه گفت: از طراحان آموزش دیده گیله رخت پوشان و گروهی از طراحان فارغ التحصیل دانشگاهی برای ارائه طرح دعوت کردیم و از بین طرحهای ارائه شده انتخاب کردیم ابتدا پارچه چادر شب و سپس صنعتی را خریداری و کارها را آماده کردیم .
به گفته وی در این نمایشگاه از سه شکل چادر شب استفاده شده یکی محصولی که کلا از بافت چادرشب استفاده شده ، نوع دیگر پارچه چادرشب بعنوان بخشی از کار یا تزئین روی پارچه ماشین بافت و بخش دیگر طرحهای چادر شب را با استفاده از هنر دستی دیگری روی پارچه های صنعتی انتقال دادیم مثل هنر کچه برای انتقال طرح و از برش و سوزن دوزی برای انتقال طرح بهره برده شده است.
لباسهای طراحی شده بچه گانه ، زنانه و مردانه ولی تنوع در پوشاک زنان بیشتر است .
وی که از سال 79 کار در زمینه دوخت لباسهای محلی گیلان را پی گرفته و سال 91 با تعدادی از همکاران شرکتی ثبت کرده که الان یک شعبه در ماسوله برای ارائه و یک شعبه در رشت بعنوان کارگاه تولیدی دارد افزود: برای لباس خانمها دو نوع لباس مجلسی و لباس اجتماعی تعریف کردیم .
هنرهای سنتی را با نوآوری و خلاقیت می توان به صورت کاربردی برای زندگی امروز در آورد تا این هنرهای بومی زنده بماند و از نسلی به نسل دیگر انتقال داد.
با خرید محصولات صنایع دستی ، هنرمندان این عرصه را در نگاهداشت هنرهای سنتی کشورمان یاری کنیم .
گزارش: گیتی بابایی