بزرگنمايي:

گیلان آنلاین - رشت - ایرنا - امسال در حالی گیلان خشک ترین و گرم ترین سال را در موسم تابستان تجربه کرد که نیمه شهریورماه جاری، بارش های رگباری، موجب آبگرفتگی شدید در مناطقی از شرق استان شد بر این اساس، خودنمایی خشکسالی و جولان سیلاب در گیلان به صورت توأمان، مهار آب های سطحی را بیش از پیش اهمیت بخشیده است.
گیلان در حالی خشک ترین و گرم ترین سال را با کاهش متوسط بارش 54 درصدی نسبت به سال گذشته و حدود 45 درصدی در میانگین بلندمدت از ابتدای فصل بهار تا پایان مردادماه امسال، پشت سر گذاشت که در هفدهم شهریورماه جاری، شاهد بارش سیل آسای حدود 300 میلیمتری باران در مناطق شرقی استان بویژه شهرستان های لاهیجان و لنگرود بود.
گیلان بعنوان استانی دارای تراکم بالای جمعیتی از جمله مناطق پرمخاطره کشور به لحاظ حوادث طبیعی محسوب می شود ولی آنچه امروز بیش از همه موجبات نگرانی کارشناسان و مسئولان را فراهم آورده، خشکسالی فراگیر از یکسو و نبود زیرساخت های لازم برای مهار و ذخیره ساری بارش ها در طول سال از سوی دیگر است.
بارش سیل آسای نیمه شهریورماه جاری در مناطق شرقی گیلان که طی شش ساعت بارید؛ به اندازه بارش سالانه برخی استان های کشور بود و لازم است راه های اصولی مهار آب های سطحی، ذخیره سازی و استفاده از آنها در طول فصولی که به آب نیاز است، اتخاذ شود.
اسماعیل نجار معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران که یک روز بعد از وقوع سیلاب، به گیلان آمد و از مناطق آب گرفته شرق استان در شهرستان های لاهیجان و لنگرود بازدید کرد، گفت که لازم است با توجه به اینکه هر سال در استان های شمالی بویژه گیلان با توجه به نزدیکی به دریا ، بارندگی ها و خسارت هایی ایجاد می شود، مطالعه ای جامع برای جمع آوری آب های سطحی انجام شود.
از سوی دیگر، برنج، محصول راهبردی گیلان محسوب شده و مدار اقتصاد کشاورزی آن به شمار می رود. این استان 238 هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد و افزون بر 317 هزار بهره بردار، به برنج کاری اشتغال دارند. مهمترین نیاز برنج و برنج کاری، عنصر آب است و کارشناسان حوزه انرژی معتقدند که 68 درصد آب استان صرف نیاز کشاورزی و آبزیان می شود و حدود پنج درصد مصرف شرب دارد. از سوی دیگر، برای هر هکتار شالیزار حدود 10 تا 12 هزار متر مکعب آب مورد نیاز است در حالیکه سالانه حدود 9 میلیارد مترمکعب آب تجدید شونده در استان وجود دارد که حدود دو و هفت دهم میلیارد مترمکعب، مورد نیاز اراضی شالیزاری گیلان است.
داده های ذکر شده، بمعنای آن است که بخشی از آب مورد نیاز شالیکاری سد سفیدرود تامین می شود و بخشی دیگر، از رودخانه های فصلی و دائمی وابسته به بارش های فصلی مشروب می شوند. بر همین مبناست که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده کاشت برنج، فقط در استان های شمالی کشور مورد حمایت قرار می گیرد. محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی، فروردین ماه سالجاری در روستای بولیده شهرستان محمودآباد استان مازندران به تصریح بیان کرد که برنج به عنوان محصول استراتژیک و برنجکاری به عنوان یک محصولی که بیشترین مصرف آب را دارد، فقط در دو استان شمالی گیلان و مازندران مورد تاکید حمایتی قرار دارد.
** کاهش منابع آب تجدید شونده
پیشتر هدایت فهمی معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، در برشمردن هشت عامل اصلی ایجاد بحران آب در کشور ، گفت که 32 درصد آب به حساب نیامده داشتیم و در زمان حاضر با تلاش‌های وزارت نیرو به حدود 26 درصد رسیده که بیش از 15 درصد آن هدر رفت محسوب می‌شود. وی همچنین تغییر اقلیم را از دیگر عوامل بحرانی شدن منابع آبی دانست و افزود: آب تجدید شونده کشور در سال‌های اخیر 130 میلیارد متر مکعب بوده ولی امروزه بر اثر تغییر اقلیم، افزایش دما، میزان تبخیر و کاهش 10 درصدی بارش‌ها ، میانگین آب تجدیدپذیر کشور به 116 میلیارد مترمکعب کاهش یافته و حتی در برخی از سال‌ها با رخداد خشکسالی شدید، تا حد 104 میلیارد مترمکعب نیز کاهش یافته است.
** گیلان امسال را با خشکسالی متوسط و خشکسالی شدید سپری کرد
در همین زمینه کارشناس پیش بینی اداره کل هواشناسی گیلان به خبرنگار ایرنا گفت: امسال، استان گیلان یکی از گرم ترین و خشک ترین فصول کشت خود را سپری کرد به گونه ای که از ابتدای فصل بهار تا پایان مردادماه، بطور متوسط در پهنه جلگه گیلان، تنها 160 میلیمتر بارش اتفاق افتاده که بیش از نیمی از این میزان، در ماه فروردین که هنوز کشت برنج در اکثر مناطق استان به دلیل شرایط دمایی نامناسب آغاز نشده، به وقوع پیوسته است.
سمانه نگاه ادامه داد: بعبارت دیگر طی ماه های اردیبهشت تا پایان مرداد (فصل کاشت و داشت برنج)، سهم متوسط بارش نواحی جلگه ای گیلان کمتر از 80 میلیمتر بوده و با توجه به توزیع مکانی نامناسب بارش ها طی ماه های یادشده، در عمل بخش های وسیعی از استان بویژه شالیزارهای سنتی آبخور از نعمت بارش های بهنگام محروم بودند.
وی افزود: متوسط بارش در جلگه گیلان طی فروردین ماه امسال مشابه میانگین بلندمدت بوده ولی طی ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد به ترتیب 56 درصد، 8 درصد، 74 درصد و 91 درصد کاهش بارش اتفاق افتاده است.
به گفته این کارشناس اداره کل هواشناسی گیلان، در مجموع از ابتدای فصل بهار تا پایان مردادماه، متوسط بارش نواحی جلگه ای استان در مقایسه با سال گذشته، 54 درصد و در مقایسه با شرایط میانگین بلندمدت، حدود 45 درصد کاهش یافته است.
نگاه ادامه داد: بر اساس آمارهای مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، طی سه ماه اردیبهشت، خرداد و تیر ، بخش اعظمی از گیلان شرایط خشکسالی متوسط هواشناسی را تجربه کرده و طی مردادماه با خشکسالی شدید مواجه بوده است.
دانش آموخته دکترای هواشناسی تصریح کرد: از ابتدای سال زراعی تا پایان مردادماه امسال، آورد کل برای سد سفیدرود حدود یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب بوده که در مقایسه با سال گذشته، حدود 30 درصد کاهش داشته است.
این کارشناس هواشناسی با اشاره به داده های ذکرشده در زمینه کاهش بارش و نیز کاهش آورد سد سفیدرود گیلان طی امسال، مدیریت مناسب برای نوبت بندی آبگذاری در کانال های کشاورزی استان، استفاده بهینه از منابع داخلی آب استان از جمله رودخانه ها و آب بندان ها را موجب بهره وری مناسب در تولید محصول برنج عنوان کرد.
وی همچنین فرهنگ سازی عمومی برای صرفه جویی در مصرف آب بخصوص در بخش کشاورزی، بهره برداری از شرایط بارشی مناسب فروردین ماه استان برای شخم زدن، آمادگی اولیه شالیزارها و تهیه خزانه برنج، استفاده بهینه از منابع آبی داخل و خارج استان با رویکرد کاهش هدررفت آب و امکان سازی کشت همزمان شالیزارهای تحت شبکه آبیاری سدسفیدرود را گام های موثری در جهت به حداقل رساندن تلفات آب در استان ذکر کرد.
** انجام مطالعات طرح جامع مهار آب های سطحی در گیلان
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان نیز در رابطه با اقداماتی برای مقابله با آبگرفتگی و احتمال بروز سیلاب به خبرنگار ایرنا گفت: در تمامی شهرستان های استان، مطالعات طرح جامع برای مهار آب های سطحی انجام شده است.
حجت شعبانپور افزود: در شهر رشت هم اکنون پروژه در حال اجرا و در برخی شهرها اجرای آن به پایان رسیده و برای کمک به پیشرفت طرح ها از طریق ستاد مدیریت بحران، لوله های لازم برای ایجاد کانال های زیر سطحی به صورت رایگان در اختیار مجریان طرح قرار می گیرد تا هرچه زودتر شاهد اجرای صددرصدی طرح جامع مدیریت آب های سطحی در استان باشیم.
وی خاطرنشان کرد: در استان با تدابیر اتخاذشده، از تغییر کاربری بی رویه، غیراصولی و غیرمجاز جلوگیری شد و برای وضعیت موجود مطابق طرح جامع، به روش های مختلف پیشگیری اقدام کرده ایم.
شعبانپور احداث سدها و آب بندان ها را دارای پیشرفت فیزیکی مناسبی ارزیابی و بیان کرد: در مناطق مسکونی روش های ساختمانی و غیرساختمانی مثل ایجاد شبکه دفع ، مدیریت فضای سبز ، رعایت حریم رودخانه ها ، مسیل ها و آزادسازی متصرفات و کنترل مستمر بستر سیلابی در دستور کار دستگاه های مربوطه قرار دارد.
وی با اشاره به خشکسالی توأمان با سیلاب در گیلان گفت: سالانه شاهد بیش از یک هزار و 200 میلیمتر بارندگی معادل بارش چندین سال برخی استان ها ، در گیلان هستیم اما متاسفانه بیش از دو سوم بارندگی ها در زمان غیرکشاورزی، باریده و به دریا می ریزد.
شعبانپور با بیان اینکه کشاورزان در فصل برنج کاری، به سختی آب مورد نیاز را مدیریت می کنند، گفت: احیاء و لایروبی آب بندان ها برای ذخیره ، تکمیل 11 سد لاستیکی و شروع ساخت سدهای لاستیکی جدید که مطالعه آنها انجام شده ، تکمیل سدهای مخزنی شفارود و پلرود و ساماندهی و نوسازی کانال های آبرسانی برای جلوگیری از تبخیر، از راهکارهای اصلی مهار و ذخیره سازی آب در استان است.
طبق آمارهای اعلام شده از سوی مسئولان وزارت نیرو و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، بخش خانگی تنها مصرف کننده هشت درصد از آب های موجود کشور است این در حالیست که 90 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی و 2 درصد آن در بخش صنعت مورد استفاده قرار می گیرد از این رو، به نظر می رسد برای استان پربارانی همچون گیلان، ضمن اجرایی شدن هرچه سریعتر سدها ، لازم است مدیریت اصولی آبیاری و استفاده صحیح از منابع آب در کشاورزی ، فرهنگ سازی شود.
ضمن آنکه تقویت زیرساخت هایی همچون احداث سدها ، در ذخیره سازی بارش ها موثر است. هم اکنون سدهای سفیدرود، شهربیجار، شفارود و پلرود جزو سدهای مخزنی استان هستند که سدهای سفیدرود و شهربیجار به بهره برداری رسیده و سدهای شفارود و پلرود به ترتیب دارای 36 درصد و حدود 55 درصد پیشرفت فیزیکی هستند ضمن اینکه 9 سد لاستیکی نیز در گیلان در حال ساخت است و ساخت 2 سد دیگر هم در مرحله‌ انتخاب پیمانکار قرار دارد.
گزارش از: امیرحسین کبیری - مریم سلیمانی ** انتشاردهنده: کبیری
7296/2007