بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
توهم تلافی
٧
٠
اعتماد / متن پیش رو در منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
«اتفاق بزرگی در ایران رخ داده است»، ظهر پنجشنبه دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا با بیان این جمله کوتاه در جمع خبرنگاران به گمان خود غوغایی به راه انداخت. ساعتی پس از این مقدمه، سکاندار کاخ سفید در آغاز مراسمی که میزبانی‌اش را برعهده داشت در جامه وزیر دفاع یا شاید هم وزیرخارجه کابینه‌اش فرورفت و ادعا کرد که یک کشتی نظامی این کشور یک پهپاد ایرانی را در تنگه هرمز هدف قرار داده است.ترامپ که تصور می‌کرد در حال اعلام خبری فوق‌سری و فوق‌العاده مهم است خطاب به حاضران در ضیافت کاخ سفید گفت: «می‌خواهم همه را در جریان یک حادثه قرار دهم که امروز در تنگه هرمز رخ داد «یو. اس. اس. باکسر» که یک کشتی آبی-‌ خاکی تهاجمی است، علیه یک پهپاد ایرانی که تا فاصله بسیار بسیار نزدیکی جلو آمده بود، تقریبا 1000 یارد (914 متر) و چندین هشدار برای کنار رفتن را نادیده گرفت و تهدیدی برای کشتی و خدمه کشتی بود، اقدام تدافعی انجام داد. این پهپاد بلافاصله نابود شد.» درحالی که «امریکا پهپاد ایرانی را هدف قرار داد» بلافاصله به خبر فوری رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شد، ترامپ با هیجان ادامه داد: «این تازه‌ترین نمونه از اقدامات تحریک‌آمیز و خصومت‌آمیز متعدد ایران علیه کشتی‌های فعال در آب‌های بین‌المللی است. ایالات متحده حق دفاع از نیروها، تأسیسات و منافع خود را برای خود محفوظ می‌داند و از همه کشورها می‌خواهد تلاش‌های ایران برای ایجاد اختلال در آزادی تردد و تجارت بین‌المللی را محکوم کنند.من همچنین از دیگر کشورها می‌خواهم که هنگام گذر از این تنگه، از کشتی‌های خود محافظت کنند و در آینده با ما همکاری کنند.»
غیبت نام ایران در بیانیه پنتاگون
پنتاگون پس از ترامپ دست به کار شد و در بیانیه‌ای کوتاه تلاش کرد جزییات بیشتری از حادثه‌ای که رییس‌جمهور خبر آن را داده منتشر کند. اگر ایرانی بودن خبر دونالد ترامپ را تنها نقطه جذاب آن برای رییس‌جمهور امریکا بدانیم باید گفت که در بیانیه پنتاگون نامی از ایران یا هیچ‌کشور دیگری به عنوان مالک این پهپاد برده نشد.در این بیانیه آمده‌بود: «حدود ساعت 10 صبح به وقت محلی کشتی آبی-خاکی «یو‌اس‌اس باکسر» در حال حرکت به سمت تنگه هرمز بود. یک سامانه پرنده بدون سرنشین بال‌ثابت (UAS) به باکسر نزدیک شد و در محدوده فاصله‌ای خطرناک ثابت شد. کشتی به منظور تضمین ایمنی کشتی و خدمه آن اقدام دفاعی انجام داد.»
خبر اولیه ظریف، تایید ثانویه عراقچی
دونالد ترامپ در حالی ادعای هدف قرارگرفتن پهپاد ایرانی را مطرح کرد که محمدجوادظریف، وزیر خارجه کشورمان در نیویورک بود.طبیعتا خبر ترامپ به اندازه‌ای اهمیت داشت که رسانه‌های متفاوت داخلی و خارجی به دنبال تایید یا تکذیب آن از زبان وزیرخارجه کشورمان باشند.نخستین واکنش وزیرخارجه انتشار نقشه‌ای بود که در آن فاصله جغرافیایی ایران تا خلیج‌فارس و تنگه هرمز و همچنین امریکا تا این منطقه برجسته شده‌بود. کنایه دیپلماتیک وزیرخارجه به ادعای دونالد ترامپ درباره پهپاد ایرانی و پاسخی موجز به اظهارات وی درباره ناامن شدن تنگه‌هرمز توسط ایران. هرچند این توییت محمدجوادظریف به عنوان نخستین واکنش ایران در خروجی رسانه‌ها منعکس شد اما خبرنگاران مترصد فرصتی بودند که تایید یا تکذیب این خبر را از زبان شخص وزیر بشنوند و چه جایی بهتر از سازمان ملل که وزیرخارجه این روزها در آنجا دیدارهایش را انجام می‌دهد. ظریف در محاصره خبرنگارانی که از او درباره ادعای ترامپ سوال کردند، گفت: «ما خبری نداریم که امروز پهپادی از دست داده‌ایم.» این اظهارنظر وی چندساعت بعد در گفت‌وگو با یک رسانه داخلی هم تکرار شد و وزیرخارجه تاکید کرد که بر اساس آخرین اطلاعاتی که از تهران دریافت کردم هنوز ما هیچ اطلاعی نداریم که پهپادی از دست داده باشیم.
نخستین ساعات جمعه به وقت ایران بود که سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه به نخستین مقام رسمی ایران تبدیل شد که خبر رییس‌جمهور امریکا را تکذیب کرد. عراقچی در توییترش نوشت: «ما هیچ پهپادی در تنگه هرمز یا هیچ کجای دیگر از دست نداده‌ایم. نکند ناو امریکایی به اشتباه پهپاد خودشان را زده است؟!» چند دقیقه بعد این توییت عراقچی به تیتر یک رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود: ایران ادعای امریکا را تکذیب کرد.
دست خالی، پُز عالی
تلقین ناامنی در خلیج‌فارس به بازیگران مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و به تصویر کشیدن توانایی امریکا در تلافی هدف قرارگرفتن پهپاد جاسوسی امریکا توسط ایران که یک ماه پیش صورت گرفت دو علت اصلی خبرسازی دونالد ترامپ به حساب می‌آیند. دو هفته پیش بود که ایران پهپاد جاسوسی امریکا را به دلیل ورود به حریم هوایی خود ساقط کرد، دونالد ترامپ ادعا کرد 24 ساعت پس از این اقدام ایران قصد حمله به چندنقطه در ایران را داشته که 10 دقیقه قبل از حمله به دلیل بیم از کشته شدن 150 ایرانی در ازای پهپاد بدون سرنشین امریکایی حمله را متوقف کرده است. البته روایت مقام‌های ایرانی به خصوص محمدجوادظریف با روایت رییس‌جمهور امریکا متفاوت است. ظریف در مصاحبه‌های متفاوتی که در خاک امریکا داشته افشا کرده که ایران با واسطه به گوش ترامپ رسانده که اگر حمله‌ای صورت بگیرد، آغازکننده جنگ، پایان‌دهنده آن نخواهد بود.دولت ترامپ پس از بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای و توسعه دامنه تحریم‌های غیرهسته‌ای علیه ایران به دنبال اجماع‌سازی علیه تهران است و در حالی که در پرونده برجام نه تنها نتوانسته این اجماع را شکل بدهد بلکه تنها هم مانده تلاش می‌کند با داستان‌سازی در خلیج‌فارس، ایران را تهدیدی برای ثبات و امنیت بزرگ‌ترین آبراه نفتی جهان نشان بدهد. داستان ترامپ درباره هدف قراردادن پهپاد ایرانی در روزهایی منتشر شده که منطقه خلیج فارس و غرب آسیا دستخوش تحولات ناخوشایندی است. از حملات مشکوک به تانکرها و نفتکش‌های متعدد در سه ماه گذشته تا توقیف نفتکش ایرانی در منطقه جبل‌الطارق توسط انگلیسی‌ها و البته هدف قرار گرفتن پهپاد جاسوسی امریکا توسط ایران.همزمان جامعه جهانی در حالی که با نگرانی تحولات خلیج‌فارس را تحت نظر دارد تلاش می‌کند راهی برای نجات برجام بیابد. ایران با کاهش تعهدات برجامی دو گام تاکنون برداشته و تا گام سوم کمتر از 50 روز فرصت باقی‌است.
درحالی که رسانه‌های امریکایی حتی پس از تکذیب ایران، خبر را با فرض صحت ادعای رییس‌جمهور امریکا پیگیری می‌کنند آنچه که می‌تواند ادعای ترامپ را تایید کند انتشار اسنادی است که هدف قرارگرفتن پهپاد ایرانی را نشان بدهد. با توجه به اطلاعیه پنتاگون به نظر می‌رسد که نیروهای امریکایی پهپادی را هدف قرار داده‌اند اما مالکیت آن هنوز مشخص نشده است. ایران می‌گوید پهپادهایی که برای تجسس فرستاده همگی به مبدا بازگشته‌ و آسیبی ندیده‌اند. سی‌ان‌ان در گزارشی در این باره به نقل از یک مقام نیروی دریایی امریکا می‌نویسد: پیش از هدف قرارگرفتن پهپاد ایرانی هم تصادم‌هایی میان ناو‌جنگی امریکا و نیروهای ارتش ایران در منطقه خلیج فارس صورت گرفته بود. به گفته این مقام امریکایی در یک مورد یک هلیکوپتر غیرمسلح ایرانی به «بوکسر» نزدیک شده و تا پیش از آنکه هلیکوپتر امریکایی بتواند آن را دور کند به عرشه بسیار نزدیک شده بود. این مقام امریکایی همچنین ادعا کرده که قایق‌های پرسرعت ایرانی بسیاری با رعایت فاصله ایمنی از بوکسر گشت‌زنی می‌کنند اما برخی از آنها نیز در فواصل زمانی نامرتب بیش از اندازه به بوکسر نزدیک می‌شوند. این رسانه امریکایی در ادامه به نقل از سخنگوی پنتاگون می‌نویسد: تصور همه این است که پهپاد هدف قرار گرفته ایرانی است. هرچند ایران هدف قرار گرفتن پهپاد خود توسط امریکا را رد کرده اما این مساله چیزی از حساسیت موضوع امنیتی در منطقه خلیج فارس کم نمی‌کند. برخی از تحلیل‌گران اعتقاد دارند که ایران و امریکا هردو به نوعی در حال افزایش تنش در منطقه هستند تا قدرت تخریبی خود را به رخ بکشند، تحلیلی که محمدجواد ظریف با آن مخالفت است و می‌گوید تامین امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس همواره با ایران بوده و همچنان هم خواهد بود. مقام‌های امریکایی پس از اعلام هدف قرار گرفتن پهپاد ایرانی توسط امریکا ادعا کردند که دولت ترامپ برای تشکیل ائتلافی به منظور حفظ امنیت خلیج فارس و تردد آزاد کشتی‌ها در این منطقه سرعت بیشتری از خود نشان خواهد داد. به گزارش «اعتماد» ترامپ در حالی ایران را به تنش‌آفرینی در منطقه متهم می‌کند که واشنگتن در چند نوبت نیروهای نظامی تازه نفس و تجهیزات و عدوات بیشتر به منطقه اعزام و منتقل کرده است. روز گذشته نیز خبری مبنی بر اعزام 500 سرباز امریکایی به خلیج فارس در پاسخ به تنش در منطقه خلیج فارس منتشر شد. ادعای ترامپ درباره هدف قراردادن پهپاد ایرانی نگرانی مقام‌های بین‌المللی را به دنبال داشت. به عنوان نمونه آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در واکنش به این ادعای ترامپ گفت: « من نگران وضعیت (کنونی) خلیج‌فارس هستم. شما نمی‌توانید که به این منطقه نگاه کنید بدون اینکه نگران شوید. تمامی فرصت‌های ارتباط دیپلماتیک باید مورد استفاده قرار گیرد تا از تنش جلوگیری شود.» «یاسوتوشی نیشیمورا» معاون دبیر ارشد کابینه ژاپن نیز در این باره گفت: «پس از اینکه امریکا اعلام کرد که یک پهپاد ایرانی را سرنگون کرده است، ژاپن به‌شدت درباره افزایش تنش در خاورمیانه نگران است.ما به همراه کشورهای مربوط در حال گردآوری اطلاعات (درباره پهپاد سرنگون شده) هستیم. ژاپن به همراه این کشورها می‌کوشد تا اقدامات دیپلماتیک خود را برای کاهش تنش و ثبات‌آفرینی در خاورمیانه افزایش دهد.»