گيلان انلاين- جلگه حاصلخير گيلان که در درازاي تاريخ بوجود آمده، حاصل سايش خاک هشت استان کشور طي ميليون ها سال و رسوب آن در اين دشت است. با ايجاد شبکه هاي سد سفيدرود و شبکه هاي آن، زمينه آبياري مطمئن مزارع شاليزاري گيلان در سال هاي کم آبي و پر آبي بوجود آمد و حاصل اين خاک مرطوب و حاصلخيز، توليد کيفي ترين محصول برنج است. اين رودخانه خروشان و غلطان که با گذر از وسط جلگه گيلان در کياشهر، در درياي خزر آرام مي گيرد؛ بر روي آن سد سفيدرود و شبکه هاي آبياري آن در محل تلاقي دو سرشاخه قزل اوزن و رودخانه طالقان در دهه 40 شمسي به منظور آبياري اراضي شاليزاري گيلان در منجيل احداث شد. قبل از بهره برداري از سد سفيدرود، شاليزارهاي گيلان خيلي کمتر از اراضي فعلي بود که در حاشيه رودخانه ها و آبگيرها قرار داشتند و محدود به آب رودخانه ها بودند. در سال هاي کم باران و کاهش آب رودخانه ها شاليکاران با مشکلات بسياري مواجه مي شدند و هيچ اطميناني به آبياري مزارع خود و برداشت محصول نداشتند. آمارهاي آن زمان، نشان مي دهد که شاليزارها حدود 60 هزار هکتار بود که بعد از احداث سد، سطح اين شاليزارها تا 238 هزار هکتار فعلي افزايش يافت. هم اکنون 180 هزار هکتار از شاليزارهاي گيلان از طريق شبکه هاي آبياري و زهکشي سد سفيدرود آبياري مي شوند. سد سفيدرود با ظرفيت يک ميليارد و 700ميليون متر مکعب آب ساخته شد که هم اکنون به دليل انباشت رسوب ساليانه ، اين ميزان به حدود يک ميليارد و يکصد ميليون مترمکعب کاهش يافته است. برخي کارشناسان معتقدند حدود 30درصد شبکه هاي آبياري اين سد هيچگاه تکميل نشد و شبکه موجود نيز به مرحله فرسودگي رسيده و تلفات آب در آن زياد است. هر چند در سال هاي اخير، عمليات آبخيزداري براي جلوگيري از فرسايش خاک در حوضه آبريز اين سد به منظور تثبيت وضعيت خاک انجام شده، ولي اين اقدامات کافي به نظر نمي رسند. همه ساله قبل از شروع فصل آبياري برنامه ريزي براي آبياري شاليزارهاي گيلان از طريق شرکت آب منطقه اي گيلان انجام و عمليات آبرساني براساس ميزان آب ذخيره شده و قابل دسترسي در پشت سد تنظيم مي شود. شرکت آب منطقه اي گيلان هر ساله براي مقابله با کم آبي، برنامه ريزي هايي را با اعمال نوبت بندي در توزيع آب کشاورزي در فصل شاليکاري انجام مي دهد تا بتواند در موقعيت هاي بحراني و کم آبي، آب کشاورزي را به همه مزارع برساند. در همين راستا 120هزار هکتار از شبکه هاي آبياري، زهکشي و بازسازي تاسيسات آبي را بصورت طرحي ملي و استاني در دست اجرا دارد که از جمله آنها ساخت سد پلرود در رودسر براي تامين آب و کمک به ذخيره آب در گيلان است که با بهره برداري از اين سد، حدود 217هزار هکتار از اراضي شاليکاري استان در محدوده هاي شبکه هاي سفيدرود و پلرود قرار مي گيرند. سرپرست شرکت آب منطقه اي گيلان در اين باره گفت: امسال در طول دوران آبياري سد سفيدرود، شبکه هاي انتهايي آبياري که همه ساله مشکل داشتند از جمله رضوانشهر و لنگرود، از بهترين بهره مندي آب برخودار بوده اند. مجيد نيکخوي افزود: امسال تغييري در برنامه آبياري و مديريت در مراحل نوبت بندي آب ايجاد شده و بجاي قطع و وصل آب از سدسفيدرود، اين کار در سدهاي انحرافي تاريک ، گلرود و سنگر انجام و مديريت شد. وي يادآور شد: اين تقسيم بندي و قطع آب به گونه اي بود که همه مزارع کشاورزي، توانستند همزمان از آب بهره مند شوند ضمن اينکه اين نوع مديريت، موجب سرعت افزايش انتقال آب به پايين ترين مزارع، کاهش تلفات آب و افزايش بازده آبياري در انتقال و توزيع آب شده و کاهش مراجعات و شکايات را در پي داشته است. نيکخوي ادامه داد: امسال با بهره برداري از واحد عمراني F چهار در منطقه صومعه سرا، بخشي از شبکه آبياري وارد شبکه مدار مصرف شد که به بهبود آبياري آن منطقه کمک کرد. نيکخوي خاطرنشان کرد: مجموع تدابير مديريتي در سال جاري موجب شد که 20روز برنامه آبياري زودتر تمام شود که اين موضوع، استفاده بهتر از آب هاي موجود داخلي را در پي داشت. سرپرست شرکت آب منطقه اي گيلان با مناسب توصيف کردن سال آبي در حوضه بالاي سد سفيدرود گفت: تاکنون مجموع آب ورودي به سد سفيدرود از آغاز سال جاري، دو ميليارد و 223ميليون مترمکعب بوده که مقدار آب مديريت شده براي رهاسازي از طريق کانال ها و شبکه هاي سد سفيدرود در فصل آبياري امسال، يک ميليارد و 531ميليون متر مکعب بوده است. وي تاکيد کرد: حدود 180 هزار هکتار از اراضي شاليزاري گيلان از طريق سد سفيدرود آبياري مي شوند که براي آبياري شاليزاري استان، بيش از دو ميليارد و 200ميليون مترمکعب آب از طريق بالادست سد مورد نياز است. نيکخوي يادآور شد: حجم آب ورودي سد با توجه به بارندگي هاي مناسب، نشانگر اين است که در قسمت بالادست سد سفيدرود، سدهايي زده شده که حق آبه جلگه گيلان در آن رعايت نشده است. وي با اشاره به اينکه جلگه گيلان در استفاده از آب هاي زير سطحي محدوديت دارد و بيش از حد نمي تواند از اين منابع استفاده کند، اظهار داشت: هم استاندار و هم مديريت آب منطقه اي گيلان، درحال پيگيري حق آبه جلگه گيلان از طريق روند اداري و درست هستند تا تخصيص واقعي سالانه از حوضه آبريز سفيدرود به استان تعلق گيرد. نيکخوي يادآور شد: امسال طرح هايي از محل اعتبارات سفر رئيس جمهوري در استان درحال اجراست که به آبياري گيلان کمک کرده که از جمله آنها، افتتاح سد لاستيکي دهنه سر به عنوان يکي از 11سد مصوب اين سفر مي باشد که امسال به بهره برداري رسيد. وي گفت: نقاط بحراني در آبياري پايين دست آبخورها از شبکه سد سفيدرود در گيلان شامل مناطق لنگرود ، رضوانشهر ، صومعه سرا و رضوانشهر هستند که در فصل آبياري جاري براي هر منطقه، مديريت خاصي اعمال شد. وي ادامه داد: همچنين در سال جاري ايستگاه پمپاژ تيمچال بزرگترين ايستگاه پمپاژ شمال با 9دستگاه پمپ و با دو متر مکعب آبدهي در منطقه کياشهر راه اندازي شد که اين ايستگاه و سد لاستيکي دهنه سر، به حل مشکل اين مناطق بحراني آبياري کمک کرد. نيکخوي همچنين از نصب 54 دستگاه دريچه جديد در فصل آبياري جاري در منطقه کياشهر، ساخت چند سازه آبي و تاسيسات مربوطه، احداث ايستگاه هاي پمپاژ و تقويت آنها در بعضي مناطق در فصل آبياري جاري خبر داد و اين اقدامات را در بهبود آبياري اراضي شاليزاري موثر خواند. وي تغيير برنامه آبياري و مديريت در مراحل نوبت بندي را مهمترين اقدام در سال جاري دانست و يادآور شد: بجاي قطع آب از سد سفيدرود، اين کار در سدهاي انحرافي تاريک، گلرود و تاريک انجام شد. وي هر مرحله آبياري به شاليزارها را 12روز ذکر کرد و افزود: در سال هاي گذشته، آب مزارع هشت روز وصل و چهار روز بعد از سد سفيدرود قطع مي شد و رسيدن آب از سد سفيدرود تا سد تاريک مدتي طول مي کشيد که در اين مسير هم، تلفات آب وجود داشت. نيکخوي ادامه داد: اين قطع و وصل و تقسيم آب، امسال از سد تاريک انجام شد به همين دليل هشت روز به چپ سنگر آب داده مي شد و چهار روز بعدي قطعي آب صورت مي گرفت که در آن چهار روز اول، شرق گيلان قطع مي شد و اين مدل آبياري موجب شد تا قطع همزمان آب در مناطق شرقي، غربي و مرکزي شبکه آبياري سفيدرود وجود نداشته باشد. به گفته مديرعامل آب منطقه اي گيلان، هم اکنون در مرحله پاياني آبياري مزارع گيلان قرار داريم که با خوشه دهي و رسيدن برنج، فصل آبياري نيز به پايان نزديک شده و فقط در شهرستان رودبار که برنج دير کاشته مي شود، آبياري از سد سفيدرود ادامه دارد. استان گيلان با توليد 38درصد برنج، دومين رتبه توليد برنج بعد از مازندران را دارد و سالانه با توليد مرغوبترين برنج کشور، غذاي 20ميليون ايراني را توليد مي کند. فرهنگ سازي در بخش توزيع آب و درست استفاده کردن از اين نعمت خدادادي توسط مردم، مي تواند سالانه ميليون ها دلار ارزش اقتصادي براي کشور در پي داشته باشد.