بزرگنمايي:

نسیم گیلان- در خصوص بحران سیل اخیر، سخن های فراوانی گفته شده است . از منازعات سیاسی جاری که بی وقفه به بحران سیل تعمیم و تسری یافته و با تاسف باید گفت بی وقفه ادامه دارد تا موضوعاتی چون خسارات سیل، عدم آمادگی لازم در کشور، مدیریت ضعیف دولت ، ورود ارتش و سپاه به مقوله کمک رسانی ، امنیت مناطق سیل زده ، تاثیر سیاست‌های گذشته بر وقوع و تشدید بحران کنونی و سوء استفاده گروه های معارض و مخالف نظام تا موج سواری آمریکا و اسراییل برای تضعیف توانایی های نظام ، برکات سیل و … از جمله مواردی است که به کرات در سخنرانی ها ، سایت ها ، روزنامه ها ، شبکه های اجتماعی و … مطرح شده است . نگارنده در این یادداشت از منظر کلان اجتماعی ، سیاسی و امنیتی ، یادآوری موارد زیر را به اختصار ضروری می داند و انتظار می رود که مورد توجه قرار گیرد :
1/ زنجیره نهادینی اقدامات سلسله وار نظیر : پیش بینی ، پیش گیری ، مدیریت و سیاست گذاری ، مدیریت بحران و مدیریت فاجعه به شکل منسجمی عمل می کنند .
2/ ناکارآمدی در هریک از این فرایندها ، محدود به خود آن فرایند نمی شود بلکه به صورت دو مینوار به مراحل بعدی منتقل شده و با هم انباشتگی ، مشکلات و مخاطرات را بیشتر می کند.
3/ ناکارآمدی در پیش بینی، مخاطرات را به ناکارآمدی در پیشگیری و به همین ترتیب به مدیریت بحران و فاجعه منتقل می کند و حجم مشکلات انبوه تر می گردد.
4 / فاجعه قابل پیش بینی است ولی قابل پیش گیری نیست . نظایر این فاجعه حتی در پیشرفته ترین مدیریت های بحران نظیر آمریکا به ویژه در طوفان کاترینا تجربه شده که به جهت حجم فاجعه و عدم پیش بینی صحیح ، مدیریت بحران آن به فاجعه ای تمام عیار انجامید .
5/ ناکارآمدی سیاست ها و مدیریت های اجرایی، امری غیر قابل قبول بوده و زیان های هنگفتی به بار آورده است ولی باید توجه داشت که با توجه به شرایط اقتصادی نامطلوب کشور از جمله رکود تورمی سنگین، بیکاری و فقر در مناطق سیل زده، نباید اجازه داد اثرات یک فاجعه مقطعی منجر به تبعات امنیتی گردد .
6/ با وجود برخی اقدامات دیرهنگام و عملکردهای نادرست برخی مدیران ، نباید اجازه داد نارضایتی حاصل از مدیریت نامطلوب بحران به نارضایتی های امنیتی تبدیل شود و برخی گسل های اجتماعی خطرناک که ابعاد امنیتی ضد ملی دارند ، فعال گردد؛ در واقع، نگران کننده ترین مسئله ، تسری نارضایتی های خرد و تجمیع آن و فعال شدن گسل ها و شکاف های مشترک قومی ، قبیله ای و منطقه ای و مذهبی و جغرافیایی است که نحوه مواجهه با آن پیچیده ، زمان بر و پر هزینه خواهد بود .
7 / حفظ اعتماد عمومی به نظام در کنار امکان نقد عملکرد دستگاه های دولتی ، ضرورتی حیاتی است . حجم وسیع عملیات روانی مخرب در فضای مجازی بدون توجه به تلاش های مجاهدانه ، هدفی جز تبدیل تبعات یک فاجعه زیست محیطی به بحران امنیتی ندارد بنابراین، انجام عملیات روانی مثبت و اعتماد ساز از سوی همه ارکان نظام به ویژه دولت و صدا و سیما و رسانه های عمومی ضرورت فوری دارد.
8 / به نظر می رسد معضلات امنیتی ناشی از بلایای طبیعی بزرگ نظیر سیل اخیر کاملا متفاوت با تمامی معضلات امنیتی است که جمهوری اسلامی در چهار دهه گذشته تجربه کرده است جنس، ماهیت ،دامنه و سیطره این مشکل قابل مقایسه با مشکلات دیگر امنیتی نیست. باید توجه داشت از تبعات امنیتی سیل اخیر این است که در واقع دشمن مشخص وجود ندارد بلکه دشمن ساخته می شود و در سیطره زمان و گستره جغرافیایی نواحی آسیب دیده گسترش می یابد .
9 / جنس متفاوت این معضلات امنیتی، موجب شده است که ویژگی های متفاوت ملاحظه شود از جمله این که معضل پیش آمده الزاما در سطوح ابتدایی برانداز نیست ، مسلح نیست ، ضد نظام نیست ولی ممکن است به تدریج با سوار شدن موج های اپوزیسیونی همه این ویژگی ها در خود معضل، ایجاد و گسترش یابد .
10 / ابعاد متنوع و مختلف سطوح امنیتی سیل اخیر از سطح خرد و فرد نظیر یک بیماری عفونی ناشی از عدم بهداشت با از دست دادن دام ها و اشتغال و نظایر اینها را به معضلات بزرگتر قومی ، قبیله ای و مسایل مرتبط با قومیت ها مبدل و توسعه خواهد داد .
11 / باید توجه شود که همه بیانات ، سخنرانی ها ، اظهار نظرها در کنار همه اقدامات و عملکردها توسط فضای رسانه ای مجازی پخش شده و توسط مردم آسیب دیده رصد و با سطوح درک شده و تجربه شده فردی تک تک اشخاص ، تطبیق داده می شود و اگر هر گونه شکافی ملاحظه شود به سرعت با واکنش مواجه می گردد . نکته مهم تر این است که عملکردها به صورت کاملا مشخص ارزیابی می شود؛ به این مفهوم که اگر عملکرد دولت و نهادهای حاکمیت در یک شهر کاملا مطلوب باشد ولی در یک روستا ناقص باشد در واقع این عملکردها معدل گیری نمی شود و هر یک ، آن چه از امداد و نجات و پشتیبانی را به صورت شخصی تجربه و دریافت کرده را ملاک ارزیابی قرار می دهد .
12 / از آن جا که در این گونه موارد، ارزیابی های مردم به صورت معدل گیری انجام نمی شود بلکه به طور مداوم مقایسه تطبیقی انجام می دهند ، هر گونه عملکرد مثبت در استان ها و شهرهای دیگر را به صورت تفاوت گذاری و نگاه جانبدارانه تعبیر و تحلیل می کنند ؛ از این رو، برای هر ناحیه و منطقه خاص، باید تدابیر ویژه همان منطقه با توجه به ویژگی ها و مختصات اجتماعی آن اندیشیده شود. هیچ یک از موارد کم کاری توسط مردم فراموش نشده و در حافظه تاریخی و جمعی مردم همان منطقه ثبت می شود.