بزرگنمايي:

نسیم گیلان -
اروپا و فرصت 20 روزه
٢٣٢
٠
صبح نو / متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
حدود 40 روز از اقدام ایران برای کاهش تعهدات‌هسته‌ای خود می‌گذرد و در این مدت، رفت‌وآمدهای بسیار زیاد دیپلماتیک به کشور را شاهد بودیم؛ رفت‌و‌آمد مقام‌های کشورهای مختلف که یا نماینده اروپا بودند یا پیک سیاسی آمریکا. بااین‌حال تا‌به‌امروز، هیچ‌یک از این دیدارهای سیاسی نتیجه‌ای به‌همراه نداشته است؛ چراکه طرف‌های غربی بدون اجرای تعهدات خود، خواهان پایبندی یکجانبه ایران به تعهدات برجام هستند و خود حاضر نیستند هزینه‌ای پرداخت کنند. حال آقای عراقچی در واکنش به انفعال غرب گفته است: «خروج ایران از برجام در دستورکار است».
18اردیبهشت98 و یک سال بعد از خروج غیرقانونی آمریکا از توافق برجام و زیرپاگذاشتن قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، ایران ضمن تعلیق بخشی از تعهدات برجامی خود، به اروپا مهلت 60روزه داد تا تعهدات خود، به‌ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را اجرایی کند؛ ضرب‌الاجلی که اروپا رد کرد و این کشورها در بیانیه‌ای، صدور هرگونه بیانیه «ضرب‌الاجل» ایران درباره برنامه جامع اقدام مشترک را رد و در اظهاراتی تکراری تأکید کردند همچنان به حفظ توافق هسته‌ای ایران و تسهیل تجارت مشروع با این کشور ازطریق عملیاتی‌کردن سامانه اینستکس متعهد هستند.
فزون‌براین، اتحادیه اروپا در بیانیه خود، آنجا که به خروج آمریکا از برجام و بازگردان تحریم‌ها علیه ایران اشاره می‌کند، باردیگر تنها به «ابراز تأسف» بسنده کرده و از کشورهای غیرعضوِ برجام خواسته است از اجرای تعهدات اعضای باقی‌مانده در برجام جلوگیری نکنند.
حال بعد از سفر بی‌نتیجه وزیر امورخارجه آلمان به ایران، سفر هلگا اشمیت، دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، به ایران را شاهد بودیم.
شبکه دویچه‌وله آلمان در مطلبی به بی‌نتیجه‌بودن سفر هایکو ماس، وزیر امورخارجه این کشور، به ایران اشاره کرد و نوشت: «هایکو ماس که چند روز قبل با هدف تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای ایران و کاهش تنش‌های اخیر در منطقه خلیج‌فارس به ایران سفر کرده بود، با دست خالی به تهران رفت و با دست خالی بازگشت. هیچ معجزه‌ای در تهران رخ نداد. توافق هسته‌ای نجات پیدا نکرد و هیچ تغییر ناگهانی برای کاهش تنش‌ها در خاورمیانه ایجاد نشد».
پیش ‌از ‌این سفر بی‌نتیجه، سخنگوی ماس هم توضیح داد: «برلین درواقع مسوول حل بحرانی نیست که آمریکا ایجاد کرده؛ درحالی‌که خودش پای میز مذاکره نمی‌آید».
تنها راهکار اروپا برای دورزدن تحریم‌های مالی آمریکا علیه ایران، کانال مالی موسوم به «اینستکس» بود. این در حالی است که تاکنون حتی یک تراکنش مالی ازطریق این کانال بین اروپا و ایران انجام نشده است. اروپایی‌ها نمی‌توانند مبادلات اقتصادی و تجاری با ایران را حفظ کنند؛ در‌حالی‌که بانک‌ها و سرمایه‌گذاران آن‌ها از اقدامات تنبیهی آمریکا علیه مؤسساتی واهمه دارند که با ایران تعامل اقتصادی دارند. البته، خودِ اروپا نیز بر این ناتوانی خود آگاه است.
سپس، نوبت هلیگا اشمیت بود که برای رایزنی درباره برجام به ایران بیاید. او در دیدار با عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه ایران، در روز شنبه 25خرداد، درزمینه آخرین وضعیت برجام در پرتو تصمیم اخیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، اقدامات و برنامه‌های طرف اروپایی برای اجرای تعهدات برجامی و آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی رایزنی کرد.
معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه 22خرداد با اشاره به سفرش به تهران، برجام را «کلید ثبات و امنیت در خاورمیانه» توصیف کرد و گفت: «با مقام‌های ایرانی درباره وضعیت اجرای برجام و عملیاتی‌شدن ساز‌و‌کار «اینستکس» گفت‌وگو می‌کند».
با این‌حال، موضع‌گیری عراقچی پس از دیدار با هلیگا اشمیت نشان‌دهنده آن است که اروپایی‌ها غیر از حرف، هیچ چیز دیگری در چنته ندارند و نمی‌توانند کاری از پیش ببرند. سیدعباس عراقچی در دیدار با معاون موگرینی تأکید کرده است: «درحقیقت، خروج ایران از برجام در دستورکار قرار دارد».
وی درباره این سفر توضیح داد: «اشمیت هم برای ادامه رایزنی‌ها و هم برای ارائه گزارش‌های اقداماتش تاکنون و موضوعاتی که درادامه دنبال خواهد کرد، به تهران آمد. جلسه خوبی بود».
معاون سیاسی وزارت خارجه تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران باید از منافع رفع تحریم‌ها در برجام، به‌ویژه رفع تحریم‌های هسته‌ای، بهره‌مند شود؛ در‌غیراین‌صورت با استفاده از حقی که برجام برایمان قائل شده، تعهدات خود را برطبق برجام پله‌پله کاهش می‌دهیم و درحقیقت، خروج ایران از برجام در دستورکار قرار دارد؛ اما این امر به‌صورت هدفمند، هوشمند و برنامه‌ریزی شده و درواقع هرجا که طرفین تعهدات خود را عملی یا بخشی از خواسته‌های ایران را محقق کنند، این روند خروج متوقف می‌شود و حتی می‌تواند به‌جای اول خود بازگردد».
وی با اشاره به پیشنهاد تشکیل کمیسیون مشترک برجام گفت: «به‌اعتقاد ما، کمیسیون مشترک باید زمانی برگزار شود که دستاورد ملموسی از آن به‌دست آید. تکرار بیانیه‌های گذشته و تکرار مواضع قبلی خوب است؛ اما کافی نیست».
عراقچی این را هم خاطرنشان کرد: «به‌اندازه لازم برای دیپلماسی پنجره بازکرده‌ایم؛ ولی در‌حال‌حاضر، به اقدام عملی نیاز داریم. در‌نتیجه، زمان تشکیل کمیسیون مشترک وقتی خواهد بود که راه‌حل مشخص و نتیجه عملی داشته باشیم که از نتیجه‌اش بهره‌مند شویم؛ چراکه علاقه‌ای به جلساتی نداریم که خروجی آن‌ها صرفا به صدور بیانیه‌های سیاسی منتهی می‌شود».
معاون سیاسی وزیر امورخارجه درباره تمدید مهلت تعیین‌شده برای طرف‌های برجام تأکید کرد: «مهلت 60روزه‌ای که 25 روزش سپری شده، به‌هیچ‌عنوان تمدید نمی‌شود و ایران اقدامات بعدی یا همان گام دوم را اجرایی می‌کند؛ مگر اینکه آن‌ها خواسته‌های ما را تأمین کنند».
حال توپ در زمین اروپاست و اروپایی‌ها باید بهای نجات توافق هسته‌ای را بپردازند؛ اما تاکنون تنها کاری که انجام داده اند، حرف‌زدن است. با‌این‌حال در شرایطی که هیچ‌یک از طرفین خواستار جنگ نیستند، اجرای تعهدات و توافقی که با سال‌ها مذاکره منعقد شده، تنها راه موجود است که همه طرف‌ها می‌توانند در سایه آن از مزایای برجام برخوردار شوند.