بزرگنمايي:

گیلان آنلاین - رشت- ایرنا - 565 هزار هکتار جنگل هیرکانی و کهن گیلان از ارزش بالایی به لحاظ زیست محیطی و ژنتیکی برخوردار است در حالیکه هم اکنون درختان این عرصه های ارزشمند با بیماریها و آفات وارداتی دست و پنجه نرم می کنند و چه بسا اگر کمک علمی و تدبیر انسانی نباشد آفات بر جنگلها پیروز شوند .
از جمله مهمترین این آفات و بیماریهای درختان جنگلی استان گیلان می توان به آفت پروانه برگخوار و پوست خوار شمشاد ، پروانه سفید اشجار ، پروانه ابریشم باف ناجور ، سوسک برخوار توسکا .....و نیز بیماری بلایت شمشاد و شانکر شاه بلوط اشاره نمود .
اما بر اساس شواهد و آمار به نظر می رسد درختهای شمشاد جنگلهای گیلان با ورود بیماریهای قرنطینه ای بیش از سایر گونه های درختی در معرض بیماری و نابودی قرار دارند.
پراکنش درختان شمشاد در جنگل های گیلان 25 هزار و 89 هکتار است که از تیر سال 93 مورد هجوم آفت شب پره یا آفت برگ خوار و پوست خوار و بیماری سوختگی قرار گرفته است.
آفت پروانه برگ‌خوار شمشاد وارداتی است ، عامل این آفت، گونه‌ای پروانه با نام علمی Cydalima perspectalis است که به طور طبیعی در شرق آسیا زندگی می‌کند و نخستین بار در سال 1385 در آلمان و سپس در چند کشور اروپایی طغیان کرد و در سالهای اخیر از طریق جنگلهای پیوسته جمهوری آذربایجان به ایران راه یافته است.
بیماری سوختگی شمشاد (blight Boxwood) نیز در ایران نخستین بار در سال 1389 در جنگل‌های آستارا و تالش دیده شد و هم اکنون تا جنگل‌های استان گلستان گسترش یافته است.
عامل این بیماری، نوعی قارچ با نام علمی Cylindrocladium buxicola یا Calonectria pseudonaviculata است و باعث چروکیدگی و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای در برگ گیاه و مرگ سریع و گسترده بافت‌ها در بخش عمده یا همه قسمت‌های هوایی گیاه می‌شود.
شمشاد هیرکانی با نام علمی Buxus hyrcana Pojark درختی همیشه‌سبز و بومی در جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه‌های گیاهی در خطر انقراض اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد و در سال‌های اخیر بر اثر شیوع بیماری سوختگی و آفت شب‌پره، آسیب زیادی دیده است.
رییس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان گفت:با چهار نوع آفت موجود در جنگلها با نام‌های کرم ابریشم‌باف ناجور، پروانه سفید اشجار آمریکایی، شب پره شمشاد و بلایت شمشاد می‌توان مبارزه مکانیکی کرد .
صادق عابدینی در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا اظهار داشت :برای مبارزه و کنترل آفت و بیماریهای جنگلی از روش های میکانیکی ، فیزیکی ،بیولوژیکی و شیمیایی استفاده می شود .
وی افزود : در سالهای اخیر با توجه به بهم خوردن اکوسیستم جنگلها ، در اثر تغییرات شرایط اقلیمی ،ورود آفت و بیماریهای قرنطینه ای به استان ، دخالت های غیر کارشناسی انسانی در جنگل ، و .. در مواقعی با طغیان آفت و اپیدمی بیماری های یاد شده روبرو هستیم که این شرایط خسارات گاه جبران ناپذیری را به عرصه های جنگلی وارد می نماید .
عابدینی گفت : اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری گیلان در قالب پروژه ملی پیش آگاهی ، وظیفه پیشگیری و کنترل آفات و بیماریهای جنگلی را بر عهده دارد .
وی افزود : طی پنج سال اخیر با اختصاص هفت هزار میلیون ریال اعتبار پروژه مذکور در سطح بیش از 340 هزار هکتار از جنگلهای گیلان به اجرا در آمده است.
رییس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان گفت: با توجه به اینکه شمشاد از گونه های منحصر به فرد جنگلهای گیلان به شمار می رود و 25 هزار هکتار رویشگاه این گیاه از سال 89 با ورود بیماری قرنطینه ای بلایت شمشاد از سمت آستارا مواجه شده ، پس از طی مراحل تحقیقات مقدماتی و تهیه طرح با توجه به میزان اعتبارات تخصیص یافته عملیات کنترل بهداشتی ( میکانیکی ) بیماری بلایت شمشاد در سطح 50 هکتار از رویشگاههای این گیاه در شهرستانهای لاهیجان ، رشت و آستارا اجرا شده است.
وی افزود : همچنین پس از ورود آفت قرنطینه ای پروانه برگخوار و پوستخوار شمشاد از سال 95 به استان از سمت جنگلهای آستارا با عنایت به تخصیص پنج هزار میلیون ریال اعتبار ملی ازمحل طرح صیانت از جنگلهای شمال کشور تعداد سه هزار و 450 عدد تله فرمونی برای شکار پروانه نر برگخوار و پوستخوار شمشاد برای جلوگیری از باروری کلونی های تخم پروانه ماده و با هدف کنترل جمعیت آفت مذکور، بیش از 170 هزار پروانه نر شکار شد و 200 هکتار از رویشگاههای شمشاد شهرستانهای آستارا ، املش ، رشت ، رضوانشهر ، رودبار ، رودسر و لاهیجان با ترکیبات سازگار با محیط زیست مورد محلول پاشی قرار گرفت و حجم زیادی از لارو های آفات مورد نظر از میان رفت .
وی تاکید کرد مبارزه و کنترل مطلوب آفات و بیماری های جنگلی استان مستلزم تخصیص اعتبارات کافی در زمان مناسب ، تهیه مقدمات و خرید لوازم و تجهیزات مورد نیاز است.
وی گفت : آفت برگ خوار درختان شمشاد سالانه پنج نسل دارد و برای امحاء لاروهای یک تا 2 روزه شب پره از محلول بی خطر زیست محیطی BT و در سنین بالاتر این آفت، از تله های نوری استفاده می شود.
وی با بیان اینکه آفت شب پره درختان شمشاد تک میزبان است تصریح کرد : تنها میزبان این آفت ، درختان شمشاد است.
رییس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان گفت : آفت برگ خوار و پوست خوار درختان شمشاد برای نخستین بار در جنگل های منطقه نمک آبرود استان مازندران و سپس در جنگل های شهرستان رضوانشهر و در بخش های از جنگل های رودسر و املش دیده شد.
استان گیلان دارای 565 هزار هکتار جنگل است که از این میزان 140 هزار هکتار آن در ارتفاعات سخت گذر از تجاوز انسانها در امان مانده و بکر و دست نخورده است و بقیه مخروبه و نیمه مخروبه به حساب می آید .
**خسارت به افزون بر 66 هزار هکتار جنگلهای هیرکانی
قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز اخیرا در نوشهر اعلام کرد : از ابتدای امسال تاکنون 66 هزار و 887 هکتار از جنگل‌های هیرکانی در استان‌های گیلان ، مازندران و گلستان براثر آفت ها و بیماری‌های درختی خسارت دیده است.
مسعود ملکی افزود: بیشترین خسارت، مربوط به بیماری وارداتی سوختگی شمشاد بود که به تنهایی 52 هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی شمال کشور را آلوده کرده است.
وی در خصوص مهم‌ترین اقدامات انجام شده برای مهار آفات و بیماری‌های درختان جنگلی، به‌ویژه آفت و بیماری شمشاد افزود: شناسایی مناطق آلوده به آفت و بیماری و تهیه نقشه پراکنش و همچنین شناسایی نوع آفت یا بیماری، نخستین گام ما بود.
ملکی ادامه داد: اقدام دیگر ما، اجرای برنامه‌های آموزشی به منظور آشنایی مجریان و بهره‌برداران و کارشناسان با نوع آفت یا بیماری و آثار آنها در قالب کارگاه‌های آموزشی و تهیه دستور کار اجرایی برای مدیریت بعضی آفات و بیماری‌ها بود.
وی همچنین از انجام یافتن مطالعات علمی – پژوهشی در زمینه‌های مختلف و تهیه بذر شمشاد و نگهداری آن برای تشکیل بانک ژن خبر داد و افزود: تولید نهال شمشاد در شرایط ویژه و حفظ و نگهداری آن و همین طور اقدامات واپایشی (کنترلی) به شیوه تلفیقی شامل روش‌های مکانیکی، بهداشتی، میکروب‌شناختی، فرومونی از دیگر کارهای انجام یافته بوده است.
قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، اظهار داشت: اکنون بیماری سوختگی شمشاد با توجه به سرشت زیست‌شناختی و شرایط محیطی و رفتار مخربانه خود، پس از گذشت پنج سال از ظهور آن در کشور، همچنان فعال است و آثار تخریبی آن در فصول مناسب دیده می‌شود.
ملکی تأکید کرد: البته اقدامات واپایشی (کنترلی) در مساحت‌های محدود انجام شد ولی به علت مشکلات مالی ادارات کل منابع طبیعی و هزینه‌های بسیار بالای واپایش بیماری و به دلیل مقاومت بیماری و همچنین وسعت ، سرعت و شدت انتشار آن و شرایط محیطی، این اقدامات چندان مؤثر نبوده است.
وی یادآور شد: لازم است اقدامات حفاظتی – حمایتی از قبیل شناسایی پایه‌های مقاوم، تکثیر شمشاد به روش ریز ازدیادی (کشت بافت)، کشتِ درون‌شیشه‌ای، نگهداری در شرایط فَراسَرد، تولید نهال در محیط بسته (گلخانه) و نظایر آن انجام شود.
این مسئول سازمان جنگل‌ها درباره آخرین وضعیت آفت شب‌پره شمشاد نیز گفت: بر اساس آخرین آمار و اطلاعات دریافتی در حدود پنج هزار هکتار از رویشگاه‌های شمشاد شمال کشور در استان‌های گیلان و مازندران به این آفت آلوده هستند.
ملکی افزود: با توجه به اینکه مدت زمان زیادی از وقوع این آفت در کشور نمی‌گذرد (کمتر از یک سال) سرعت و شدت گسترش و خسارت آن به حدی بود که با ایجاد چهار نسل و تراکم بسیار بالا توانست آسیب فراوانی به شاخه و برگ و حتی پوست تنه درختان شمشاد وارد کند.
او بیان کرد: در این‌باره نیز اقدامات واپایشی با استفاده از روش میکروب‌شناختی، شکار با نصب تله‌های نوری و فرومونی انجام شد که با توجه به مشکلات ناشی از شرایط بیماری سوختگی شمشاد، توفیقی حاصل نشد و ضرورت دارد سازمان‌های مختلف متولی منابع طبیعی، محیط زیست، حفظ نباتات، گردشگری، مؤسسات تحقیقات جنگل و گیاه‌پزشکی کشور، دانشگاه‌ها و مراکز علمی دیگر برای اتخاذ تصمیم و راهکارهای درست و سازگار و عملی، اقدام کنند.
قائم مقام دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: الآن کرمینه‌های (لاروهای) آفت شب‌پره در حال زمستان‌گذرانی در لابه‌لای برگ‌ها و به حالت چسبیده درون پیله‌های سفیدرنگ هستند و در بعضی روزها با گرم شدن نسبی هوا از پیله خارج می‌شوند و غذا می‌خورند.
به گفته ملکی به نظر می‌رسد در سال آینده مشکلات حادتری در عرصه‌های شمشاد از نظر خسارت و گسترش آفت رخ دهد.
وی در عین حال تأکید کرد: یکی از اقدامات مفیدی که در حال پیگیری است تولید حدود یک میلیون نهال شمشاد در شرایط ویژه است.
این مسئول سازمان جنگل‌ها خاطرنشان کرد: ادارات کل منابع طبیعی درگیر مشکل بودجه و تأمین امکانات و تجهیزات مربوط به پیشگیری و واپایش آفت هستند و لازم است دولت و سازمان‌های مرتبط همکاری کنند و گرنه با زوال و نابودی توده‌های شمشاد در آینده‌ای نزدیک مواجه خواهیم شد.
گزارش : ابراهیمی **انتشار دهنده: بابایی
6070 /6030